Bestuurders kunnen niet aansprakelijk gesteld worden

Datum: 09-12-2015

Bestuurders kunnen niet aansprakelijk gesteld worden

Deze blog is geschreven samen met collega mr. Ria van den Dungen -Schröder. Ria is gezondheidsjuriste en adviseert vaak over juridische en governance-vraagstukken.

Nu het rapport van de commissie Meurs over ROC Leiden is uitgebracht, doet zich weer het schimmenspel voor rond aansprakelijk stellen van de bestuurder. Onderzoeker Meurs en de verantwoordelijke minister, Bussemaker, vinden beiden dat de voormalige bestuurder Jacques van Gaal persoonlijk aansprakelijk gesteld moet worden. Ook in de media is dat de toon van het debat.

Na deze harde uitspraak: ‘straffen, die bestuurder’ volgt de machteloosheid. De minister kan de ex-bestuurder niet aansprakelijk stellen. Evenmin kunnen haar toezichthoudende organen dat. Dus zeggen Meurs en Bussemaker alle twee voorzichtig dat ze de huidige raad van toezicht van ROC Leiden suggereren om Van Gaal persoonlijk aansprakelijk te stellen. Die raad van toezicht onthoudt zich van commentaar en dat is slim.
Het is de vraag of er een grond is waarop de raad van toezicht de ex-bestuurder aansprakelijk kan stellen.
Zeer waarschijnlijk is hem door de toenmalige raad van toezicht jaarlijks decharge verleend voor het gevoerde beleid. Decharge betekent dat je iemand later niet meer aansprakelijk kunt stellen voor wat hij heeft gedaan, tenzij hij gelogen heeft danwel feiten voor de raad van toezicht verborgen heeft gehouden. Daarvan blijkt bij ROC Leiden niets. De raad van toezicht als orgaan heeft dus jaarlijks de bestuurder van zijn aansprakelijkheid voor het afgelopen jaar verlost door de decharge. Daarnaast bleek uit de publicaties dat Van Gaal drie jaar (!) hard onderhandelt over zijn vaststellingsovereenkomst en dat hem in die overeenkomst ‘algehele en finale kwijting’ was verleend. Als dat klopt, is hier dus nogmaals door de raad van toezicht namens het ROC als werkgever aangegeven dat er van Van Gaal niets meer te vorderen is en dat hij niet aansprakelijk zal worden gehouden voor alle feiten en omstandigheden die op dat moment bekend waren. Het onderzoek van Meurs geeft geen indicatie dat er feiten niet bekend waren. Vergeet het dus maar dat Van Gaal ooit aansprakelijk gesteld kan worden voor zijn beleid bij ROC Leiden.

Dit is niet alleen bij ROC Leiden zo, maar is een vrij algemeen verschijnsel. Zo is het opvallend dat bij Meavita Loek Hermans aansprakelijk gesteld wordt voor slecht toezicht, maar dat je niets leest over aansprakelijkstelling van de bestuurders Meuwise en Van den Meeberg. De interimbestuurder van Vestia, Gerard Erents, heeft meermalen publiekelijk zijn ergernis uitgesproken over het feit dat Erik Staal niet vervolgd kan worden wegens wanbeleid. De redenen daarvoor zijn dezelfde als bij Van Gaal. Dat Mollenkamp wel vervolgd wordt, is niet voor aansprakelijkheid voor het (wan)beleid bij Rochdale, maar omdat hij vermoedelijk gefraudeerd heeft.

Er is nog steeds een maatschappelijk geloof dat harde straffen over daden in het verleden helpen om in de toekomst te voorkomen dat anderen ‘in de fout gaan’. Die gedachte zit ook achter de huidige mode in de politiek om fors in te zetten op aansprakelijk stellen van bestuurders en toezichthouders. Als je degenen, die fouten maakten in het verleden, hard straft, dan zullen de huidige bestuurders en toezichthouders wel beter opletten. Crimefighter Opstelten heeft net voor zijn eigen aftreden vanwege wanbeleid daarvoor nog een concept wetsvoorstel ter consultatie voorgesteld. Volgens dat voorstel zal in de wet niet alleen het RvT model voor stichtingen worden geregeld, maar zal vooral de mogelijkheid voor persoonlijke aansprakelijkheid vergroot worden.

Volgens mij is dit een dure illusie. Bestuurders zullen zelden aansprakelijk gesteld kunnen worden als hun beleid jaarlijks is goedgekeurd en ze decharge hebben gekregen. Ria van den Dungen-Schröder heeft al vaker gewezen op de consequenties van decharge. Zij wijst raden van toezicht erop niet te lichtzinnig decharge te geven, zeker als er onduidelijkheden in de jaarrekening zitten en/of het beleid van de bestuurder al ter discussie staat. Voor algehele en finale kwijting bij beëindiging van de arbeidsovereenkomst en daarmee de verantwoordelijkheid als bestuurder geldt dat nog sterker.
Bestuurders achteraf aansprakelijk stellen, hen vervolgen en straffen is dus in belangrijke mate een (dure) illusie. Het duurt jaren en kost heel veel geld aan advocaten en rechtszaken en zal zelden of nooit tot een veroordeling leiden.
Vergeet die aansprakelijkstelling achteraf. We kunnen ons beter richten op middelen om de bestuurder bij te sturen voor hij megalomaan wordt, geen tegenspraak meer duldt en idiote plannen doordrukt. Maar dat is veel moeilijker en minder zichtbaar.