Management wijsheden: Structure follows strategy. Is dat wel juist?

Datum: 29-07-2007

Management wijsheden: Structure follows strategy. Is dat wel juist?

Op alle MBA, bedrijfskunde en adviseuropleidingen leren we dat je eerst je strategie moet bepalen voor je een organisatie kunt bouwen. Dat adagium heet ‘Structure follows strategy’. Het is zo bekend en lijkt zo vanzelfsprekend, dat bijna niemand meer weet wie het bedacht heeft. Dat was Harvard professor Alfred Chandler in 1962 (Chandler, A. -1962- Strategy and Structure), die zich baseerde op historisch onderzoek bij vier grote Amerikaanse firma’s ( E.I. du Pont de Nemours and Company, Standard Oil of New Jersey, General Motors en Sears, Roebuck and Co.).  Sindsdien is ‘structure follows strategy’ een onaantastbare management wijsheid, ook in andere sectoren dan de industrie.

Het wordt tijd die vanzelfsprekendheid ter discussie te stellen. Volgens mij is de stelling dat de strategie de structuur bepaalt gewoon niet waar.
Veel klassiek managementprincipes komen uit het leger. Legers hebben een tamelijk vaste structuur, die alleen op lange termijn veranderd kan worden. Als er dus oorlog uitbreekt is de structuur een gegeven en moet op grond daarvan de strategie bepaald worden. De omvang van het leger en de verhouding tussen artillerie, cavalerie en infanterie bepaalt de strategische mogelijkheden van de generaals. Kunnen ze aanvallen of verdedigen. Als ze aanvallen, welke strategische gebieden willen ze dan veroveren. De structuur van het leger is dus mede bepalend voor de strategie die het kan voeren.

Bij beursgenoteerde ondernemingen zien we keuzen in strategie en structuur door elkaar lopen. Stork kiest zijn strategie, omdat hij een structuur heeft met drie ongelijke divisies, die volgens de raad van bestuur financiële synergie hebben. ABM-AMRO wijzigt zijn strategie onder druk van buiten en probeert die opkoper te vinden, die de bank bij elkaar houdt. In beide gevallen is het behoud van de –min of meer toevallig ontstane- structuur bepalend voor de strategie.
AKZO en Numico hebben zich wel gedragen het principe van Chandler. AKZO wil een verffabrikant zijn en stoot dus zijn vezeldivisie en Organon af. Numico heeft na het vertrek van de vorige topman onder Bennink besloten zich weer op voeding te richten en de vitaminepillen af te stoten (en zich vervolgens te verkopen aan Danone)

In periodes waarin bedrijven veel andere bedrijven opkopen is de strategie alleen maar gericht op groot worden. Dan krijgt de structuur helemaal geen aandacht. Het concern blijft een mandje van afzonderlijke bedrijven, die naar wens gekocht en verkocht worden. Dan is er dus wel een strategie (mag ik hopen), maar volgt daar geen structuur uit. Ook dan is de managementwijsheid niet waar.

Bij fusies –ook in de zorg- verdwijnen strategische overwegingen tijdens het fusieproces soms naar de achtergrond. De structuur en vooral de invulling van de top worden dan zo dominant dat de fusie doorgaat ook als uit haalbaarheidsonderzoeken en due diligence blijkt dat de beoogde strategische fusiedoelen niet gehaald worden. Bij tijd en wijle is de keuze voor fusie al niet gebaseerd op strategische gronden. Ook hier kan de structuur bepalend zijn voor de strategische keuze (we willen een bepaald soort zorg of een regio in onze organisatie hebben). In andere situaties leiden fusies van anderen tot toenadering van de overblijvers of is het machtsdenken overheersen. De zogenaamde ‘bestuurlijke fusie’, waarbij gescheiden bedrijven onder één bestuur worden gebracht is opnieuw een voorbeeld waarin er wel een strategie is, maar een die niet gevolgd wordt door aanpassing van de structuur. Je kunt je afvragen of je strategische doelen wel kunt bereiken als je de structuur niet aanpast.

Deze voorbeelden tonen aan dat het adagium ‘Structure follows strategy’ onjuist is of tenminste geen algemene geldigheid heeft. Strategie en structuur zijn nauw met elkaar verbonden (of horen dat te zijn). Soms is de strategie leidend voor keuzen, soms is de structuur daarvoor bepalend. Soms worden er strategische keuzen gemaakt, die niet in structuur vertaald worden. Andere keren is de structuur zo dominant, dat deze de strategie bepaalt.
De stelling ‘Structure follows strategy’ heeft dus geen algemene geldigheid en moet daarom verworpen worden. Als ik daar een andere stelling voor in de plaats zou moeten zetten, dan is die dat strategy en structuur een samenhangend geheel zijn die de positie van de organisatie bepalen. Of in het Engels: ‘Strategy and structure are a twisted pair dominating the company’s position’.