Re-professionaliseren voor medici; obstakels en uitdagingen
Door Anne-Marie de Vries, 15 april 2025
In deze blog buig ik mij over obstakels die zich voordoen in het re-professionaliseren van artsen. Een deel van mijn dagelijkse werkende leven speelt zich immers tussen hen af.
Zelf ben ik zo, als spoedeisende hulparts op de werkvloer van het ziekenhuis. Hoewel re- professionaliseren van ongekend belang is, lijkt het of de uitwerking ervan verstomd. Misschien is het goed om stil te staan dat bij het paradoxale dilemma van re-professionaliseren voor artsen. Wat nodig is, maar misschien niet in onze aard zit ?
De geneeskunde zit vol met tradities die de implementatie van re-professionaliseren niet direct makkelijker maken. Het feit dat het wel al gebeurd, dat er rolmodellen zijn, is hoopgevend. Dat er al een beweging is om dergelijke initiatieven verder te ontplooien betekent meer licht moeten schijnen op het belang van dit proces.
Re-professionaliseren duidt op het herwaarderen van de eigen rol van de professional in het licht van de huidige maatschappelijke ontwikkelingen en daarmee het versterken van de professionele identiteit. Die identiteit kan volgens mij gaan over slechts een professional, maar ook over een beroepsgroep, een afdeling, een specialisme, een ziekenhuis, een regionaal samenwerkingsverband.
Voor medici herken ik in re-professionaliseren het raakvlak met medisch leiderschap. Volgens de definitie van Carina Hilders (hoogleraar medisch leiderschap en management), kenmerkt medisch leiderschap zich door het verbinden van de medische inhoud aan bestuurlijke, organisatorische, financiële en maatschappelijke thema’s. Medisch leiderschap kent een gelaagdheid. Medisch leiderschap kan plaatsvinden vanuit de spreekkamer, maar ook op bestuurlijk en management niveau.
Aan de ontwikkeling van medisch leiderschap is het nodige gedaan. Zo was er het platform medisch leiderschap. In 2019 werd dit platform opgeheven toen men het gevoel had dat de missie was volbracht.
Het probleem met de term “medisch leiderschap” is vooral het woord leiderschap dat resoneert. In de context van medisch leiderschap wordt vooral bedoeld; leiderschap tonen in initiatieven. Regelmatig wordt bij medisch leiderschap toch vooral gedacht aan bestuurlijke en “leidende posities”. Volgens mij een beperking die besloten ligt in de gekozen term. Leiderschap ligt dichterbij de natuurlijke habitat van een arts.
In de term re-professionaliseren draait het om herwaarderen van de professionele identiteit. Herwaarderen is een lastige voor de medische praktijk. Want wie kent de waarde toe ? Welke waarde is van belang ? Welke identiteit gaan we ontwikkelen? Kunnen artsen de onzekerheid, die gepaard gaat met re professionaliseren, verdragen ? Herwaardering gaat ook over het “niet-weten”. Als ik mij buiten de spreekkamer ga bevinden, wat heb ik dan nodig ? Als ik een thema bij bestuurders onder de aandacht te brengen, welke taal spreek ik dan ? Als ik belangen moet afwegen in een grotere context, hoe doe ik dat dan ? Deze vaardigheden en competenties zijn andere dan de gebruikelijke. Wellicht zelfs andere competenties dan het raamwerk medisch leiderschap uit 2015, dat leiden vanuit visie centraal stelde.
Onzekerheid, niet weten, verdragen en verduren zijn vaardigheden die geen aandacht krijgen in het medisch curriculum. Het onzekerheidsgevoel kan verlammend werken. Het zorgt ervoor dat je zaken aan je voorbij laat gaan of uitstelt. De tijd nemen om uit te zoomen is geen gebruikelijke. De waan van de dag, waar de meeste medisch specialisten in leven herken ik maar al te goed. Het tempo op een spoedeisende hulp, ligt hoog. Beslissingen nemen is van levensbelang. Het switchen naar een rol waar onzekerheid een rol speelt, waar je moet uitzoomen om patronen te kunnen zien is geen gebruikelijke. Dat gaat gepaard met ongemak.
Toen ik mij realiseerde dat het “niet weten gevoel” een uitwerking heeft waar je vandaan wil bewegen, vroeg ik mij af; Saboteert dit misschien onze pogingen om medisch leiderschap een duidelijke rol te geven ? De neiging om over te hellen naar leiderschap en minder naar onzekerheid?
Terug naar de herwaardering. Of je het nu medisch leiderschap noemt of re-professionaliseren, het gaat over een stukje professionele identiteit die we nog niet hebben. Het lastige van het ontwikkelen van deze nieuwe professionele identiteit is dat er nog weinig rolmodellen zijn. Geneeskunde is al jarenlang een “leermeester-gezel” opleiding. Re-professionalisering vraagt om nieuwe vaardigheden en competenties. Als opleider is het oncomfortabel als je gezel ineens een heel andere rol aanneemt. Als gezel is het lastig als je leermeester je niet kan helpen. Daarnaast bestaat er vaak een afhankelijke relatie, om uiteindelijk je opleiding tot medisch specialist te voltooien.
Re-professionaliseren is een ontwikkeling die reeds in gang is gezet onder de vlag medisch leiderschap. Leiderschap is een herkenbare rol voor artsen en daarmee wellicht de grootste valkuil voor verdere ontwikkeling van een nieuwe professionele identiteit. Re-professionaliseren gaat verder dan “leiden vanuit visie”. Re-professionaliseren gaat over beschouwing, het anders doen, heroverwegen en herijken. Om daar te komen moeten we eerst een stukje professionele identiteit loslaten om een nieuw deel te omarmen. Dat laatste is nou exact het paradoxale dilemma waar ik mee begon. Want de nieuwe identiteit op basis van re-professionaliseren hebben we met elkaar te onderzoeken, te bevragen en te observeren. Laten we kijken hoe het patroon van re-professionaliseren zich ontvouwd. In de tussentijd kunnen we luisteren en kijken naar de verhalen van artsen die hier al mee bezig zijn. Uit deze voorbeelden kunnen we re- professionaliseren verder ontwikkelen.
Afbeelding uit Medisch Contact