Er is altijd een markt en hij werkt nooit

Terug

Datum: 10-03-2019

Er is altijd een markt en hij werkt nooit

 

Ik verbaas me steeds weer over de ergernis die het woord ‘marktwerking’ in de zorg opwekt en hoe ‘marktwerking’ (waarbij het woord ‘gereguleerde’ niet genoemd wordt, terwijl dat toch de essentie van het stelsel zou moeten zijn) de schuld krijgt van alles wat niet goed gaat in de zorg. Sommige zorgmensen en bijna alle politici op de extreme linker- en rechterflank lijken te denken dat je ‘marktwerking’ kunt afschaffen en dat het dan beter gaat. Beide zijn een illusie.

Ook in de zorg is er vraag en aanbod. En als er vraag en aanbod is, is er een markt en zijn er problemen met de afstemming tussen dat vraag en dat aanbod. Marktadepten zoals Thatcher en de VVD denken dat het evenwicht tussen vraag en aanbod vanzelf tot stand komt. Daarbij wordt gretig Adam Smith (1776) aangehaald die ‘the invisble hand of the market’ geïntroduceerd zou hebben. Die ‘invisble hand’ zou dan zorgen dat vraag en aanbod door het prijsmechanisme volstrekt met elkaar in evenwicht zijn. Ik vraag me af of Smith dat echt zo bedoelde, maar marktadepten dwepen ermee.

Volgens mij is die invisible hand volstrekte onzin en werkt geen enkele markt zonder regulering en interventies van een derde partij. Dat kan de landelijke overheid zijn, de EU, de WTO of wie dan ook, maar in ieder geval een instantie die zelf geen marktpartij is. Die interventies kunnen de markt reguleren, verstoren of beide doen. Laten we een paar voorbeelden bekijken.

Er is een enorm tekort aan verpleegkundigen en leraren. Als de markt perfect werkte volgens de principes van Smith, zouden de salarissen van die mensen de WNT ver overstijgen. Dat is niet zo, de salarissen van beide beroepsgroepen worden beperkt, waardoor de vraag blijft bestaan en het aanbod onvoldoende is.

De prijs van kerosine is laag. Er wordt noch op kerosine, noch op vliegtickets BTW geheven. Er zijn nog nauwelijks milieutoeslagen. De overheid subsidieert dus ieder vliegreis enorm. Als reizigers de werkelijke marktprijs voor een vliegticket zouden moeten betalen, zou de hele vliegindustrie instorten (en wad de geluidshinder op Schiphol weg en was er geen enkele reden om 700 miljoen overheidsgeld in Air France-KLM te stoppen).

Wijzigingen in de douceurtjes voor elektrische auto’s laten zien dat de verkoop wegvalt als er minder subsidie is of de bijtelling omhoog gaat. De vraag naar elektrische auto’s wordt dus door de overheid kunstmatig gecreëerd.

De telecommarkt is in bijna alle privatiseringsverhalen voorgesteld als de ideale markt. Maar de prijs van een abonnement plus mobieltje is nog steeds bijna even ondoorzichtig als de prijs van een ziekenhuisbehandeling. En inmiddels zijn er nog maar twee grote aanbieders over, KPN en Ziggo, waardoor er een oligopolie ontstaat.

Zo’n oligopolie is er ook in de zorgverzekeringsmarkt met vier grote spelers. Daarbij worden met hulp van de overheid regionale tegenspelers effectief om zeep geholpen. De Friesland, een actieve regionale verzekeraar, mocht van de ACM volkomen onnodig fuseren met Achmea. Nu wordt DW kaltgestellt door dat de DNB eist dat Chris Oomen vertrekt. Mag de DNB daarover gaan? Wat mij betreft niet. Waarschijnlijk is in Zeist bij ZN de champagne open getrokken; het kartel wordt er alleen maar hechter door.

In de postmarkt mag PostNL fuseren met Sandd, waardoor een monopolist ontstaat. Vanuit het maatschappelijke belang vind ik het niet onlogisch dat er één aanbieder komt in een sterk krimpende markt. Maar een monopolist moet onder hele strenge overheidsregulering staan om te voorkomen dat hij misbruikt maakt van zijn monopolie. Over die regulering heb ik politici nog niet gehoord. Die monopolist moet wat mij betreft of een overheidsdienst zijn of tenminste een staatsbedrijf. PostNL/Sandd moet dus of genationaliseerd worden of tenminste een staatsbedrijf worden. Wopke Hoekstra had de miljoenen voor Ari France -KLM beter kunnen gebruiken om de aandelen PostNL/Sandd op te kopen.

Het feit dat Trump zich zo druk maakt over de ‘oneerlijkheid’ van China en Duitsland laat zien dat er een internationale markt is, die niet werkt. Ik betwijfel of deze gaat werken door het machtsvertoon van Trump, zeker nu hij een regulerende instantie als de WTO probeert uit te schakelen.

 

De conclusies zijn volgens mij simpel:

1. Als er vraag en aanbod is, is er een markt.
2. Die markt werkt nooit en moet dus altijd gereguleerd worden.
3. Die regulering moet plaatsvinden door een instantie die geen marktpartij is, dus geen vrager of aanbieder.
4. Die regulering is in veel gevallen onvoldoende of regelt juist de verkeerde dingen.
5. Veel markten worden verstoord door interventies zoals subsidies en handelsbeperkingen.
6. Als het spel van vraag en aanbod niet goed werkt, geef dan niet die markt de schuld maar de regulerende instanties.

Zo bezien moet Hugo de Jonge niet roepen dat de marktwerking in de zorg is doorgeschoten, maar zich afvragen waar de overheid heeft gefaald in haar regulerende taak.