Governance vraagtekens bij Pels Rijcken
Datum: 08-03-2021
Governance vraagtekens bij Pels Rijcken
Notaris Frank Oranje van het kantoor Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn heeft in de afgelopen jaren ongeveer 10 miljoen verduisterd van derdengelden rekeningen. Oranje was vanaf 2018 managing partner van de maatschap, die advocaten en notarissen omvat. Toen de verduistering uitkwam en hij werd geschorst, pleegde hij in november 2020 zelfmoord. Niemand weet nog waar de 10 miljoen zijn. Inmiddels is duidelijk bij welke transacties het geld verduisterd is, waardoor ook provincies en gemeenten benadeeld zijn. Hier komt al het eerste vraagteken, want onze minister van Justitie, die wel vaker voor zijn beurt spreekt, wist al zonder onderzoek te melden dat overheden geen schade hadden opgelopen. De forensische accountants van Deloitte onderzoeken de zaak nu. Concullega Houthoff van Pels Rijcken onderzoekt de juridische consequenties.
Het tweede vraagteken staat bij de opstelling van Pels Rijcken. Die afficheren zich als ‘slachtoffer’ van hun managing partner, die door het kantoor hemelhoog geprezen werd voor hij geschorst werd. Uit artikelen uit het FD blijkt echter dat Oranje door een collega is geholpen om de stichting op te richten, waarmee de verduistering plaatsvond. Frank Oranje gold als boegbeeld van het notariaat en heeft, terwijl hij al 10 jaar geld verduisterde, allerlei lezingen over integriteit gegeven. Hij werd kennelijk door niemand gecontroleerd en er was geen tegenkracht tegen deze bewonderde man. Een fout, die een gerenommeerd kantoor toch niet mag maken.
Ook blijkt dat Pels Rijcken nu pas integriteitsmaatregelen neemt, zoals het vier ogen principe en aanpassen van de administratieve procedures. Tevens wordt gekeken naar belangenverstrengeling en is inmiddels een compliance officer aangesteld. Dat zijn maatregelen, die bij andere organisaties al minstens 10 jaar gemeengoed zijn. Pels Rijcken is mijns inziens dus ernstig nalatig geweest in zijn interne procedures. Het zich profileren als slachtoffer lijkt mij in hoge mate ongepast.
Het grootste vraagteken kan echter gezet worden bij de positie van Pels Rijcken als landsadvocaat. De landsadvocaat is één persoon die bij Koninklijk Besluit wordt benoemd. Hij (er is nog geen vrouwelijke landsadvocaat geweest) is geen ambtenaar maar werkt als advocaat bij een advocatenkantoor. Sinds 2018 is Reimer Veldhuis de landsadvocaat. Hij is partner bij Pels Rijcken, dat de helft van zijn 50 miljoen omzet aan dit monopolie verdient.
De landsadvocaat is sinds 1969 een partner van Pels Rijcken. Dus één advocatenkantoor levert al s52 jaar de landsadvocaat. Dat lijkt me niet gezond. In iedere andere branche zou er al lang ingegrepen zijn door de ACM en zou een openbare aanbesteding afgedwongen zijn. Hoe kan het zijn dar de Rijksoverheid al zo lang op hetzelfde kantoor leunt?
Sinds 1992 maakt ook -door verschillende fusies- het notariaat onderdeel uit van Pels Rijcken. Dat is het volgende vraagteken. Kan de landsadvocaat wel in één rechtspersoon opereren met het notariaat, waaraan toch heel andere integriteitseisen gesteld worden. De Deken van de Orde van Advocaten te Amsterdam onderzoekt inmiddels of de advocaten van Pels Rijcken ook betrokken zijn bij het probleem. Dat kan volgens mij niet anders als ze in één club zitten. Pels Rijcken is sinds 2006 een naamloze vennootschap, waarvan de ‘partners’ aandeelhouder zijn. De landsadvocaat heeft dus baat bij de profit van het notariaat en alle aandeelhouders hebben baat bij de omzet van de landsadvocaat. Is dat in 2021 vanuit integriteit en compliance nog een acceptabele combinatie?
Het laatste vraagteken (althans op dit moment) is de positie van de landsadvocaat. De landsadvocaat vervult een publieke functie, maar is geen onderdeel van de overheid. Hij is een privaatrechtelijk gevestigde advocaat, die voor de overheid werkt. Daarom valt zijn werk niet onder de Wet Openbaarheid Bestuur (WOB) en zijn de documenten van de landsadvocaat niet opvraagbaar. Het is dus niet inzichtelijk hoe de overheid procedeert.
Wat prevaleert dan, het verschoningsrecht van de advocaat of de openheid van het openbaar bestuur?
Het lijkt mij dat de situatie rond Pels Rijcken nu aanleiding zou moeten zijn om de hele positie van het fenomeen landsadvocaat vanuit governance ter discussie te stellen. Een mooi opgave voor het nieuwe kabinet?