Hoe technologie de zorg exponentieel gaat veranderen?

Frank Wolterink

Inleiding

De zorgsector staat voor een enorme toekomstige uitdaging:

de zorg betaalbaar te houden, het aantal zorgverleners verlagen en tegelijkertijd het zorgvolume doen groeien met een hoger kwaliteitsniveau en een grotere veiligheid. Het realiseren van die totale uitdaging is alleen mogelijk door vol in te zetten op nieuwe technologieën in samenhang met het bereiken van meer duurzaamheid. De zorg zal in de toekomst door inzet van nieuwe technologie exponentieel veranderen.

 

Een eerste indruk op de impact van technologie

 In 2017 was ik aanwezig bij een wedstrijd van de Nederlandse volleybalsters met in het voorprogramma een inspirerende lezing van Yuri van Geest van de Singularity University. Zijn boek ‘Exponentiële Organisaties’(2017) heeft me ervan doordrongen hoe alles wat te maken heeft met ICT, Data en Technologie van strategische betekenis is  voor het succes van een organisatie. Voorbeelden uit dit boek heb ik toegepast in mijn bestuurdersrol bij Humanitas DMH. Dat betekende extra investeringen in eerste instantie in ICT en data/informatiemanagement en later ook in technologische innovaties. Zo werd HDMH koploper in de zorgsector en dat betekende mooie cont(r)acten met Microsoft, met AFAS en Simac en uiteindelijk veel werkplezier bij de professionals, dus ook geen problemen met het aantrekken van nieuwe medewerkers en meer cliënten. “HDMH bleek technisch volledig voorbereid op de coronacrisis”, heb ik me later laten vertellen.

In 2018 was ik spreker bij de jaarlijkse Quli-experience bij AFAS. Toen heb ik figuur 2 gebruikt. Het laat 22 gebieden zien van belangrijke technologische vooruitgang in de jaren vanaf 2015 tot 2035, allen van invloed op de zorgsector.

Medical tricorder: devices voor zelfdiagnose voor mensen in het algemeen, maar ook voor patiënten met een specifiek ziektebeeld in het bijzonder, zoals diabetes (patch op de arm). Er zijn nu al hearables (slimme oordopjes) en steeds meer slimme implantaten, - pillen of nanorobots die van binnenuit hun werk doen. Dit alles onder de noemer ‘holistic tracking’, voor het bijhouden van persoonlijke gezondheidsgegevens in het dagelijks leven.  Een markt die wereldwijd explosief groeit.

Wellness Gamification: in de zorg wordt serious gaming, soms al gecombineerd met augmented reality, ingezet om de algemene gezondheid (ook delen van het lichaam) te verbeteren door bijvoorbeeld positieve gedragsverandering, zelfmanagement of het stimuleren van fysieke activiteit. Serious gaming stimuleert o.a. de ontwikkeling naar de empowered patiënt/cliënt en helpt om zorgprofessionals beter op te leiden in het eigen vakgebied.

 

3D-printing: 3D-printing van steeds meer materialen, plastic, metaal, poeder, keramiek, maar ook vloeistoffen, botten, kronen, protheses. Een bijzondere vorm is het printen van biologisch materiaal als cellen en voedingsbodems voor cellen. Met bioprinting kunnen steeds geavanceerdere prints worden gemaakt ter vervanging van weefsels en organen.  Er kunnen kleine dragers worden geprint om medicijnen op de juiste plek te krijgen, als ook de medicijnen zelf.  Een opkomende vorm van 3D-printing is 4D-printing. Hierbij worden materialen gebruikt die van vorm kunnen veranderen door een externe trigger, zoals temperatuur verhoging.

Robotic care: het automatiseren van medische handelingen ter ondersteuning van zorgprofessionals in de behandeling en begeleiding van patiënten. Ingrepen worden minder invasief en belastend. Resultaten worden beter, de veiligheid wordt groter en de werklast wordt lager. Complexere operaties zijn nu mogelijk, die zonder robotica niet zouden kunnen. De samenwerking tussen computer, specialist en robot en de mogelijkheden om preoperatieve MRI- of CT-beelden te integreren met livebeelden van de operatie en een rol van kunstmatige intelligente zorgt voor een steeds grotere rol van deze technologie. Mogelijk een oplossing voor toekomstige personeelstekorten.

Artificial Intelligence: Veel technologie kan slimmer worden op basis van artificial intelligence. Smart assistants voor professionals en patiënten/cliënten bevinden zich in een opmars. Zou het mogelijk zijn om diagnostiek steeds meer digitaal te doen en niet langer voornamelijk door medisch specialisten? Kan daardoor ook consulteren op afstand verbeteren? Of wat zijn de gevolgen van steeds slimmer wordende robots bij mensen thuis?

Population Health Analytics: Besluiten worden steeds meer genomen op basis van data. BI-tools maar ook blockchain toepassingen zijn cruciaal. Van managementinformatie naar medewerkersinformatie en van beheersinformatie achteraf naar stuurinformatie vooraf. Het gaat om zowel realtime informatie en stuurinformatie op zowel strategisch, tactisch als operationeel niveau. De kunst wordt de goede vragen te stellen aan databases! Informatiemanagers bieden veel toegevoegde waarde. Data gedreven zorg vraagt om een federatief datamodel dat kan zorgen voor goede uitwisseling van digitale informatie. Dat kan vooral door samenwerking tussen de medische wereld en de IT-wereld met een passend Overheidskader.

Regenerative medicine (2030-2035): Het gaat om het kunnen repareren of vervangen of opnieuw laten groeien van beschadigde of zieke cellen of organen. Dat gaat o.a. veel betekenen voor behandeling van kanker, maar ook voor vertraging of zelfs opheffen van de ziekte van Alzheimer.

 

Hoe technologie exponentieel wordt

Mijn verwachting is dat alle genoemde technologische innovaties elkaar steeds meer en sneller gaan beïnvloeden. Mijn eigen grafiek laat zien dat de invloed van technologische innovaties in de toekomst derhalve met de jaren exponentieel toeneemt. Dat gaat grote gevolgen hebben voor de hele samenleving in het algemeen en voor de zorgsector in het bijzonder.

Helaas zien we dat de zorgsector tot nu toe niet voorop loopt met investeringen in nieuwe technologie. Investeringen in technologie (incl. ICT) worden nog te vaak gezien als een kostenpost, in plaats van als een belangrijke strategische succesfactor. Dit beleidsgebied is jammer genoeg vaak belegd op het niveau onder de raad van bestuur. Echter, we hebben kunnen zien dat wereldwijd de adaptatie van nieuwe (digitale) technologie vanwege de coronacrisis een vlucht heeft genomen. Soortgelijke crisisachtige omstandigheden, die we nu nog niet kunnen voorzien, gaan zich in de toekomst meer voor doen. Denk aan het steeds groter wordende gebrek aan nieuwe medewerkers, aan de noodzaak van betaalbaarheid etc.

Corona heeft laten zien dat het snel kan gaan. Technologie biedt de mogelijkheid om sneller te anticiperen op signalen én beter te voorspellen wat de effecten zijn van leefstijl en/of behandeling. Ze dragen bij aan een verbeterde patiëntervaring, verbeterde toegankelijkheid en populatiegezondheid, vermindering van zorg en ondersteuningskosten en verbeterd welzijn van zorgverleners. M.a.w. die zorgorganisaties die voorop lopen met investeringen in technologie zullen in de toekomst succesvoller blijken.

Het gaat daarbij niet alleen om het inzetten van technologie in de zorgsector sec, maar eveneens in de aanpalende sectoren, zoals huisvesting, voeding, welzijn, sport & recreatie en last but not least onderwijs. Bij dit alles uitgaande van een steeds belangrijkere rol voor de patiënt/cliënt en zijn/haar naasten, mede gebaseerd op betere digitale vaardigheden.

Maar let op de volgende regel: ‘NT + OO = DOO, oftewel Nieuwe Technologie in een Oude Organisatie is een Dure Oude Organisatie’. Toepassingen worden vooral effectief als deze gepaard gaan met structurele veranderingen in organisaties, tussen samenwerkende organisaties, aanpalende sectoren, regionaal en landelijk. Het gaat dus om een duurzaam besef van de bestuurder en professional dat het gaat om re-institutionalisering en re-professionalisering. Het vraagt om een strategische verankering op alle niveaus.

In mijn HDMH-tijd heb ik de strategie, de besturingsvisie, de missie en visie daarop trachten aan te passen. Een vraag die me daarbij in de laatste periode bezighield was: hoe bereik ik een situatie waarbij alle medewerkers, intrinsiek (dus van binnenuit) verlangen naar veranderingen, nieuwsgierig zijn naar innovatie en technologie en het leuk vinden om zich op technologische toepassingen voor te bereiden? Voor ‘ondernemerschap’ was dus op alle niveaus ruimte. Het is mijn overtuiging dat die voortdurende zoektocht en het maken van fouten gaat helpen hoe anders in de toekomst te organiseren en hoe belangrijke toekomstige keuzen te maken.

 

Waartoe zou het kunnen leiden?

Ziekenhuizen bevinden zich in een onzekere fase. Er verandert veel. ‘Geen tijdperk van veranderingen, maar een verandering van tijdperken’. Als je nu een nieuw ziekenhuis zou moeten bouwen, wat bouw je dan? Wat is het toekomstige verdienmodel?

Vanuit technologisch en kostentechnisch oogpunt is het wat mij betreft duidelijk. Door de enorme investeringen in technologie ontstaat een aflopende schaal van kapitaalintensiviteit van het ziekenhuisaanbod. In een netwerk met academische ziekenhuizen functioneren vijfentwintig grote OK-centra, daaromheen kleinere OK-complexen en vervolgens zelfstandige behandelcentra. Tenslotte maakt nieuwe technologie meer technische verrichtingen mogelijk bij huisartsencentra.

Technologie biedt eveneens veel nieuwe mogelijkheden voor preventie. We weten meer over de effecten van wat we doen en van onze leefstijlkeuzes op onze gezondheid. We stellen zelf diagnoses en ondernemen preventieve acties. We beheren onze gezondheidsinformatie en nemen de regie over onze gezondheid en zorg. Het denken vanuit gezondheid biedt betere oplossingen dan het denken vanuit ‘ziekte’.

Ook in de chronische zorg zijn structurele veranderingen waarschijnlijk. De huidige vorm van ouderenzorg heeft geen toekomst. Radicale verandering is nodig. Wat worden de antwoorden op toename van ouderen met complexe problematiek en krapte op de arbeidsmarkt? Hoe gaan we maatschappelijk mensen voorbereiden op ouder worden? Hoe komt de oudere cliënt echt aan het roer en de ouderen in hun kracht? Wat wordt de juiste zorg op de juiste plek en op het juiste moment? Mijn verwachtingen zijn hoog door de inzet van veel technologie en aandacht voor anders werkende medewerkers. Veronderstel daarbij ook nog eens dat in de toekomst dementie kan worden tegengehouden en op de langere termijn (het jaar 2050) kan worden voorkomen. Dan blijft het nodig om ondersteuning te bieden bij complexe fysieke en psychische problematieken. Kortom: ook hier geldt veranderen op alle niveaus binnen en tussen organisaties, zowel regionaal als landelijk.

Deze voorbeelden over structurele veranderingen in de zorg vanwege de technologie worden slechts dan bereikbaar als partijen vanuit alle genoemde sectoren regionaal gaan netwerken/samenwerken en oplossingen zoeken die veelal buiten de eigen zorgorganisatie liggen. Uiteindelijk gaat technologie ook zorgen voor de verdere ontschotting.

 

Slotopmerkingen

De vraag die me bezig houdt is niet OF maar Hoe het innovatieproces zich voltrekt? Bijvoorbeeld: Is er een deltaplan voor de ziekenhuizen nodig? Verwachten we een sterke regulatie vanuit overheden? Daar geloof ik niet in. Mijn voorbeeldreferentie is de mobiele telefoon die niet meer is weg te denken. En dit is nog maar het begin. Met vallen en opstaan, met verkeerde besluiten, gaan we er komen. Hoe meer bestuurders de technologie zien als een strategische succesfactor en hun beleid daarop afstemmen, hoe beter veranderingen zich uiteindelijk zullen voltrekken. Daarnaast zorgt af en toe een crisis voor de noodzakelijke versnelling.

 

Literatuur:

Ismail, S. & van Geest,Y. (2017) Exponentiële Organisaties. Waarom nieuwe organisaties tien keer beter, sneller en goedkoper zijn – en hoe jij dat ook wordt. Business Contact Amsterdam/Antwerpen

Taleb, N.N. (2020) De Zwarte zwaan De impact van het hoogst onwaarschijnlijke. Uitgeverij Nieuwezijds

Tweet:  Idenburg, P.J. 14 oktober 2016 waarin hij figuur 2, ontleend aan het grote Amerikaanse adviesbureau voor bedrijven Frost & Sullivan heeft opgenomen.

Zorg-Enablers 2020, E-Book uitgebracht door Bebright, zie ook www.bebright.eu of www.zorgenablers.nl

Boekelman, A. bestuurder Mijzo. Geef senioren de regie terug! artikel in InVorm, mei 2021.