Besturen 3.0 Bestaat dat wel?
Datum: 06-10-2016
Besturen 3.0 Bestaat dat wel?
Mensen hebben de neiging om de tijd waarin zij leven als iets bijzonders te zien. Een tijd die zo bijzonder is dat deze zich positief of negatief onderscheidt van het verleden en dus een aparte aanduiding behoeft. Dat dacht mijn generatie na de studentenopstanden van 1968. Dat denken we nu door de veranderingen in de samenleving. Net als bij software wordt er dan een versienummer aan gegeven. Nu is dat ‘Samenleving 3.0.’. Maar is het wel zo uniek en anders?
Als ik kijk naar het besturen van organisaties, bedrijven, landen en internationale verbanden, dan heb ik mijn twijfels over de uniciteit van deze periode. De oudst bekende steden waren in Mesopotamië 6.000 jaar voor de huidige jaartelling, dus 8.000 jaar geleden. In China is het bewind van de Gele Keizer beschreven, die rond 2.500 voor Christus regeerde. Over de farao’s in Egypte is de verslaglegging ook rond die tijd begonnen. Mozes schijnt zo’n 1.500 jaar voor Christus geleefd te hebben. Zijn bestuur is in het oude testament beschreven.
Als we dus bij de Gele Keizer beginnen, dan is besturen meer dan 4.500 jaar oud. In software termen zitten we dus niet in Besturen 3.0., maar in Besturen 4500.16. Dat roept de vraag op of Besturen 4500.20 nu zo wezenlijk anders zal zijn dan de huidige versie of dat er alleen een paar hinderlijke bugs uitgehaald zijn. Ik denk het laatste. Ik verwacht niet dat het besturen in de komende jaren zo wezenlijk zal veranderen dat we kunnen spreken van een nieuwe era.
Volgens mij is er meer een slingerbeweging tussen twee illusies. De illusie van volledige centrale sturing door een grote baas en de illusie dat mensen het zelf wel kunnen als je ze ondersteunt.
Bij landen gaat de pendel nu richting grote centrale baas met Poetin, Erdogan, Orban en bij organisaties de andere kant op van autonomie en regelen op het laagste niveau. De Britten, Wilders, Orban en Trump hebben een merkwaardige combinatie van deze twee illusies. Zelfsturing ten opzichte van de EU, de NAVO of de internationale gemeenschap en strenge centrale baas binnen het eigen land, beide gescheiden door een muur.
Ook bij organisaties lopen de illusies van zelfsturing en centrale controle door elkaar. We bevorderen autonomie en zelforganisatie van eenheden binnen het grote geheel. Maar als de IGZ langskomt moet de centrale baas wel alles weten en bijtijds ingegrepen hebben. En die centrale baas moet verantwoording afleggen aan de NZa, de zorgverzekeraar en in toenemende mate ook aan het kabinet, dat ‘decentraal’ zegt en ‘centraal’ doet.
Niets nieuws onder de zon. Want in Exodus 18 kijkt Jethro hoofdschuddend naar het centralistische gedrag van Mozes en zijn wens voor iedereen alles te bepalen. Jethro adviseert Mozes om vooral visie te hebben en de koers en de kaders te bepalen en zich te beperken tot strategische zaken. Mozes moet betrouwbare mensen uitzoeken, die dezelfde visie hebben als hij en die zelfstandig leiding kunnen geven aan delen van het volk. Klinkt heel modern, vindt u niet.
Alleen zelfsturing van zo’n groep zonder dat er een leidinggevende was, paste nog niet in dit concept. Daarvoor kun je beter naar Indianenstammen en Afrikaanse volken kijken, waar de groepsoudste vooral zorgt dat er een gezamenlijke beslissing genomen wordt. Die moet er dan wel zijn en dat vergeten we weleens in onze moderne ideologie van zelforganisatie. Wie brengt de groep bijeen als er iets besloten moet worden.
Het zal u uit het voorgaande duidelijk zijn. Ik geloof er niet zo erg in dat we nu in een uniek tijdsgewricht leven, waar alles zo anders wordt dat het als nieuwe versie van het maatschappelijk leven kan worden gezien.