Stop met boetes in de zorg

Datum: 02-08-2012

Stop met boetes in de zorg

Zorgverzekeraars, Menzis voorop, willen GGZ-organisaties boetes opleggen omdat ze nog te weinig behandelinformatie aan de zorginkopers doorgeven. Vorige week wilde Pia Dijkstra ziekenhuizen boetes opleggen omdat ze te weinig doen aan ‘no show’. Eerder vroegen PvdA en Groen Links de minister al om boetes voor organisaties, die niet goed met de privacy van medische gegevens omgaan. De NMa legt om de haverklap zorgorganisaties grote boetes op omdat ze veronderstelt dat er sprake is van kartelvorming. Meestal worden die boetes wegens gebrek aan bewijs door de rechter teruggedraaid, maar dat leidt niet tot wijziging in het beleid van de NMa. De IGZ kan voor allerlei vergrijpen boetes uitdelen, waaronder voor het te laat inleveren van het jaardocument. Wat dat te maken heeft met het toezicht op de kwaliteit van zorg is mij een raadsel, maar het gebeurt al een aantal jaren.

Waar komt toch die preoccupatie met boetes als beleidsinstrument vandaan? En waarom denken politici en overheidsorganen steeds weer dat de samenleving maakbaar is door te straffen?

Er is veel onderzoek gedaan naar de effecten van straf en beloning van personen. Daaruit blijkt steeds weer dat belonen beter werkt dan straffen. Bovendien zegt de theorie van Herzberg over satisfiers en dissatisfiers dat geld geen goed middel is om te belonen. Ontwikkeling en waardering werken veel beter. Het lijkt me logisch dat voor straffen met geld hetzelfde geldt. Kijk maar hoe veel mensen omgaan met verkeersboetes. Ze beschouwen het als een ‘calculated risk’ waarvan het nadeel niet opweegt tegen het voordeel van lekker hard rijden. Jaap Blokker van het gelijknamige concern maakte dezelfde afweging voor het niet deponeren van zijn jaarrekening. Hij betaalde liever de boete dan concurrentiegevoelige informatie te openbaren.
Voor zover mij bekend is er geen onderzoek hoe organisaties op boetes reageren. Het lijkt me logisch dat ook hier gecalculeerd wordt of de boete minder ‘kost’ dan het voorkomen van de boete.

Boetes zijn daarom volgens mij een heel slecht maatschappelijk sturingselement. Evenals bonussen trouwens, maar daarover misschien een andere keer. (Zorg)organisaties laten zich echt niet de goede kant op sturen doordat de overheid boetes oplegt, zeker niet als die boetes achteraf worden opgelegd. Een veel belangrijker probleem vind ik echter het onnodig rondpompen van geld. Als er boetes opgelegd moeten kunnen worden, dan is er dus een overheidsorgaan nodig om vast te stellen dat er een beboetbare overtreding is. Die overtreding moet worden opgelegd en geïncasseerd. De overheid maakt dus flink wat kosten om de boete binnen te krijgen. De beboete zorgorganisatie moet de boete betalen en kosten maken voor de betaling. NMa-boetes leiden vaak tot rechtszaken, maar ook bij andere boetes moet de organisatie in beroep kunnen gaan. Al deze procedures kosten handenvol geld. Weegt dat op tegen het effect van de boete? Ik denk het niet.

Het is bovendien de vraag waar dat boetegeld blijft. Als de overheid de boete oplegt, dan zal die boete toegevoegd worden aan de algemene middelen. Dat betekent dat zorggeld, opgebracht door premies (ZVW, aanvullende verzekering, AWBZ) betaald moet worden aan de overheid, die het daarna in de belastingpot stopt. En het dus onttrekt aan de zorg. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?

Samengevat denk ik dat boetes zinloos zijn, meer kosten dan ze opleveren en de zorgkosten onnodig opjagen doordat geld aan de zorg onttrokken wordt.