Marktwerking: lessen uit de energiesector
Datum: 28-07-2012
Marktwerking: lessen uit de energiesector
In de Volkskrant van vandaag (28 juli 2012) stonden twee interessante artikelen over marktwerking in de energiesector. Daaruit is veel te leren voor de gezondheidszorg.
Les 1: De markt gaat pas na een aantal jaren werken
De energiesector is in 2004 ‘geliberaliseerd’. Volgens de deskundigen in het artikel is pas dit jaar de werking van de markt te zien. Dat is dus acht jaar later. Ook in de Telecom duurde het een paar jaar voordat de consument echt kon kiezen. Het is dan onbegrijpelijk dat de Tweede Kamer na zes maanden denkt te kunnen concluderen dat de marktwerking bij de tandartsen is mislukt. Die conclusie komt dus minstens zeven jaar te vroeg. Ik vind dat overigens een algemeen probleem in de gezondheidszorg. De overheid zet beleidswijzigingen in maar neemt niet de tijd om te kijken of die werken. Heel snel daarop komt er weer iets anders. Behalve overigens bij de zorgverzekeraars, want die krijgen nu al zes jaar de tijd om te bewijzen wat hun rol is.
Les 2: Tien procent overstappende cliënten is kennelijk al een succes
De Volkskrant kopt dat ‘record aantal consumenten wisselt van energiebedrijf’. Dat blijkt 10% van de huishoudens te zijn. 90% van de consumenten maakt dus geen gebruik van de mogelijkheid om op de markt te kiezen. Ik zou 10% kiezende consumenten niet als een succes definiëren. Volgens mij betekent zo’n percentage dat alleen heel ontevreden klanten en koopjesjagers overstappen. De grote meerderheid van de consumenten vindt deze markt kennelijk niet de moeite waard. Ik zie hier een parallel met de zorgverzekeraars ‘markt’, waar het percentage consumenten dat wisselt van aanbieder tussen 3,5% en 5,5% behalve in het eerste jaar (bron: Independer). Hoeveel consumenten echt een keuze maken op de markt van zorgaanbieders weten we niet.
Les 3: Er is alleen een markt als er veel aanbieders zijn en een aantal prijsvechters
Volgens het artikel is de energiemarkt pas los gekomen toen er prijsvechters op de markt kwamen als Oxxio en De Nederlandse Energiemaatschappij. Dat schudde de voormalige nutsbedrijven op en dwong hen om ook actie te ondernemen. Een van die acties is het opkopen van de prijsvechters. In de Telecom markt hebben we hetzelfde gezien. In de markt voor het aanbieden van zorg is door de overheid altijd schaarste gecreëerd aan zorgverleners. Er zijn te weinig tandartsen en het is moeilijk om je als prijsvechter op die markt te vestigen, ook door de hoge vestigingseisen. Op de markt voor zorgverzekeringen hebben de grote bedrijven de prijsvechters al lang opgekocht en bestaat inmiddels een oligarchie van vier grote zorgverzekeraars. Ik denk dat het Essent, Nuon en Eneco wel zal lukken om die oligarchie in de energievoorziening binnen een paar jaar weer te bereiken.
Les 4: Marktwerking kost geld
De energiebedrijven geven nu twee keer zo veel geld uit aan marketing als in 2001. Het binnenhalen van een nieuwe klant kost meer dan dit abonnement het bedrijf oplevert. De energieprijzen voor de cliënt zijn in dezelfde periode met 50% tot 70% gestegen. Toch vinden deskundigen de liberalisering van de energiemarkt een succes, want anders ‘waren de prijzen nog meer gestegen’. Het is maar wat je een succes noemt. Ook hier zie ik parallellen naar de gezondheidszorg. Zorgaanbieders geven de laatste jaren veel geld uit aan marketing en het promoten van hun bedrijf. De kosten van de zorg blijven oplopen. Er is een verschil: deskundigen in de zorg zullen zelden beweren dat de kosten zonder marktwerking nog verder waren opgelopen. Integendeel in de zorg krijgt ‘marktwerking’ juist de schuld van de kostenstijging (naast andere oorzaken). De parallel met zorgverzekeraars gaat hier nog meer op. Ook zorgverzekeraars geven heel veel geld uit aan marketing, zeker tegen het eind van het jaar, als verzekerden kunnen kiezen. Hoe groot die marketingkosten zijn is niet eenvoudig te vinden. Zo’n helder staatje als voor de energieleveranciers is er niet. De zorgverzekeringsmarkt is nog niet erg transparant.
Les 5: Alleen bij een helder product kan de consument kiezen
Gas en elektriciteit zijn tamelijk eenvoudige producten, waar de keuze tussen de ene en de andere aanbieder niet zo moeilijk is, omdat je min of meer hetzelfde krijgt. Hooguit maakt de wijze van opwekking van de energie (‘groene stroom’) het een beetje ingewikkeld, ook al omdat je niet kunt controleren of de aanbieder dat waar maakt. Bij de verplichte basisverzekering weet de consument redelijk wat hij krijgt en is prijs belangrijk. Bij de aanvullende verzekering wordt dat al moeilijker. Daar zijn de pakketten nauwelijks te vergelijken. Net als in de Telecom, waar de pakketten ook nauwelijks vergelijkbaar zijn. Bij het aanbod van zorg is de keuze niet zo eenvoudig. Hoe kan de consument de verschillen in kwaliteit van de heupoperaties in verschillende ziekenhuizen vergelijken en een keuze maken. Ook de zorgverzekeraars kunnen dat verschil in kwaliteit nog niet voldoende beoordelen. Dat maakt de keuze voor de consument aanzienlijk lastiger dan bij energie.
Les 6: Kiezen consumenten op prijs, service of loyaliteit
De nieuwe aanbieders van energie onderscheiden zich vooral op prijs. De bestaande energiebedrijven zetten daar verbetering van service en van extra mogelijkheden tegenover, vooral om hun klanten te behouden. Dat werkt kennelijk, want 90% van de klanten stapt niet over. Dat kan ook gemakzucht zijn of loyaliteit. Dat laatste speelt in de zorg een grote rol, zeker in de eerstelijn. Ga je als patiënt iedere keer op zoek naar de huisarts of tandarts met de laagste prijs of de beste service, of voel je je meer comfortabel bij een zorgverlener die je goed kent en waar je een relatie mee opgebouwd hebt. Dat laatste is verstandiger dan het eerste. Merkwaardig genoeg geldt die vertrouwdheid ook bij internetproviders. Als je internet goed werkt, doe je er heel onverstandig aan om vanwege een lagere prijs over te stappen, want de ellende is niet te overzien. Van de energiemarkt heb ik nog niet gehoord dat de overstap leidde tot afsluiten van de stroom, maar als de concurrentie harder wordt, sluit ik dat niet uit.
Zo levert een artikel in de krant een aantal boeiende lessen voor de zorg uit de energiemarkt.