Geldt het Peter Principe ook voor organisaties?
Datum: 31-03-2012
Geldt het Peter Principe ook voor organisaties?
In 1969 schreven Laurence J. Peter en Raymond Hull het boekje ‘Het Peter Principe, waarom alles verkeerd gaat’. Daarin beschrijven zij het fenomeen dat iedere medewerker in een hiërarchie stijgt tot zijn niveau van incompetentie ( “In a hierarchy every employee tends to rise to his level of incompetence.”), dus zo vaak promotie maakt tot hij een baan heeft, die hij niet aankan. Inmiddels is wel duidelijk dat zulks ook van toepassing kan zijn voor bestuurders, die van organisatie wisselen, tot ze een organisatie leiden waarvoor ze niet competent zijn. Dat kan een interessante overweging zijn bij het aantrekken van een nieuwe bestuurder: is onze organisatie niet een maatje te zwaar voor deze bestuurder? Maar dat terzijde.
Ik heb me al een tijdje afgevraagd of zo’n principe ook geldt voor groeiende organisaties. Is er een Peter Principe voor organisaties? Kunnen organisaties zo ver groeien dat ze hun ‘level of incompetence’ bereiken, of anders gezegd onbestuurbaar worden. Ik denk dat het antwoord op die vraag bevestigend is. Zeker als een organisatie door snel opeenvolgende fusies tot stand komt, dan wordt hij op een gegeven moment onbestuurbaar. De reconstructie van het probleem van de Zonnehuizen in Skipr van april 2012 laat dat mooi zien. De kop van dat artikel luidt: ‘Wanbeleid wordt Zonnehuizen fataal’, maar volgens mij is dat maar een deel van de waarheid. De Zonnehuizen zijn zo vaak en zo snel achtereen gefuseerd, dat er geen tijd was om er één nieuwe organisatie van te maken. Bovendien nam de diversiteit van het concern steeds verder toe. Dan wordt een organisatie onbestuurbaar. Het is dan ook niet voor niets dat de oplossing werd gezocht in het opsplitsen van het conglomeraat. Voor Meavita gold een paar jaar eerder hetzelfde. Ik zal ze niet met naam noemen, maar er zijn in de zorg nog een aantal hele grote fusieorganisaties, die nog steeds geen samenhang hebben en niet goed functioneren. Dat bevestigt het vermoeden dat ook organisaties een Peter Principe hebben, door zo te groeien dat ze incompetent worden.
In de Volkskrant van 24 maart 2012 stond een artikel met de kop ‘Toen vierde hoogmoed nog hoogtij’. Het artikel beschrijft de expansie en teloorgang van KPN, Ahold en ING. Ahold leek onder Cees van der Hoeven een geoliede overnamemachine. Tot men te veel buitenlandse bedrijven overnam en zich in branchevreemde activiteiten begaf. Uiteindelijk kwam daar nog fraude bij, maar de onbestuurbaarheid van Ahold was al eerder gebleken en misschien zelfs wel oorzaak van de fraude. ING moest zo nodig samen met een verzekeraar buitenlandse banken opkopen. Eveneens tot de organisatie onbestuurbaar werd. KPN had zich verkeken op de koop van een buitenlands bedrijf en de UMTS licentie en was bijna failliet. Ook nu, 10 jaar later, gaat het met KPN niet goed, laat staan met de posttak van het voormalige staatbedrijf dat ooit zo nodig een Australische pakketfirma (TNT) moest overnemen. Ook in het bedrijfsleven zie je dus veel voorbeelden van bedrijven die groeien tot ze onbestuurbaar zijn geworden.
Mijn conclusie is dat het Peter Principe ook voor organisaties geldt: Organisaties hebben de neiging te groeien tot ze onbestuurbaar worden.
Hier ligt dus een schone taak voor raden van toezicht. Iedere keer als uw raad van bestuur komt met voorstellen voor fusie of uitbreiding van bedrijfsactiviteiten stelt u de vraag: ‘Blijft de organisatie bestuurbaar met deze uitbreiding of bereiken we ons niveau van incompetentie?’ Als u een bevredigend antwoord krijgt op die eerste vraag, is de volgende vraag of de raad van bestuur in staat is om deze grotere organisatie te besturen. Het kan namelijk ook zo zijn dat de organisatie zo groot wordt dat de bestuurder zijn level of incompetence bereikt. In de genoemde voorbeelden lijkt dat ook een van de oorzaken van de mislukking te zijn. Dus als een raad van bestuur de organisatie wil laten groeien door fusie/overname of het starten van nieuwe -tot nu toe branchevreemde- activiteiten, dan dienen zich twee essentiële vragen rond de Peter Principes aan:
– Is de organisatie nog bestuurbaar of bereikt deze haar niveau van incompetentie?
– Zijn de bestuurders nog in staat deze grotere organisatie te besturen of bereikt één of meer van hen het eigen niveau van incompetentie?