Dag & Nacht

Datum: 17-12-2009

Dag & Nacht

Dag en nacht is de titel van een muziektheatervoorstelling over patiëntveiligheid die ik heb mogen bijwonen. Deze theatervoorstelling is in opdracht van het VMS veiligheidsprogramma voor ziekenhuizen (http://www.vmszorg.nl/) gemaakt door de theatergroep Plezant (http://www.plezant.nl/) . Doelstelling van het VMSprogramma is het terugdringen van vermijdbare fouten en schade bij patiënten in ziekenhuizen. Lovenswaardig en tegelijkertijd een hard noodzakelijk streven binnen deze sector.

Ik had naar deze voorstelling uit gekeken. Ik ken Plezant en weet dat zij indringende theatervoorstellingen over de zorg kunnen neerzetten. Hun eerste muziektheatervoorstelling voor de zorg “Zullen we dansen” (hoe laat je als zorgverlener daadwerkelijk betrokkenheid zien) heb ik  zo’n vier jaar geleden als try out in een ziekenhuis mogen introduceren. Was dus benieuwd hoe zij nu dit thema over de bühne zouden brengen.

In de theatervoorstelling werd op confronterende wijze de dilemma’s rond patiëntveiligheid naar voren gebracht. Dilemma’s in het omgaan met incidenten, onderlinge communicatie tussen professionals, verantwoordelijkheid durven nemen, kwetsbaar durven op stellen en de durf toe te geven dat er fouten gemaakt worden. De dilemma’s werden aangedragen door een specialist die zich voor een tuchtcommissie moest verantwoorden. Wachtend op de hoorzitting bezint de specialist zich op hoe hij zich zal verantwoorden. Helder werd hoe de relaties waren met verpleegkundigen, collegae artsen, ziekenhuisdirectie en nabestaande(n) van de overleden patiënt. Waarom had hij gehandeld zo als hij had gehandeld. Hij had zich toch volledig ingezet voor de patiënt! Wat viel hem eigenlijk te verwijten, was hij niet gewoon slachtoffer van de situatie?

Duidelijk werd dat de ziekenhuiscultuur waar verpleegkundigen, specialisten, andere zorgverleners en management in functioneren geen waarborg is voor een patiëntveilige omgeving. Meerdere malen werd in de voorstelling op subtiele wijze deze constatering duidelijk en daarmee de vinger op de zere plek gelegd. Staat daarmee de ziekenhuiscultuur een patiëntveilige omgeving in de weg? Ja en nee. Nee, aan de zorgzaamheid en inzet van de sector zal het niet liggen, maar tegelijkertijd kun je je afvragen of dit niet juist een belemmering vormt. Ja, aan de geslotenheid en het ontbreken van durf je als zorgverlener kwetsbaar op te stellen wel. Het is denk ik een misvatting te denken dat de zorg onfeilbaar is. Is het niet zo dat juist door te erkennen dat er fouten gemaakt worden er openheid ontstaat, inzet en lering wordt getrokken en er vervolgens alles aan te doen om herhaling te voorkomen?

De voorstelling riep bij mij een aantal vragen op in relatie tot patiëntenveiligheid en ziekenhuiscultuur. Vragen als waar staat de ziekenhuiscultuur nu werkelijk voor,  wat zijn dan de feitelijke belemmeringen, wat moet zeker behouden worden, welk ander gedrag is er nodig, wat verandert er dan en waar wordt afscheid van genomen. Zomaar een aantal vragen die wellicht helpen dichter bij de essentie komen en behulpzaam kunnen zijn om als zorgverleners met elkaar het gesprek aan te gaan.

De kracht van deze theatervoorstelling is, dat hij uitnodigt en een podium biedt aan de zorgverleners om met elkaar het gesprek te voeren. Een gesprek waar openheid voorop staat en dat bijdraagt om te laten zien dat bewustwording omgezet wordt in ander gedrag, omgang en verhoudingen. Pas dan kan duidelijk worden of er een ziekenhuiscultuur ontstaat die bijdraagt om het aantal incidenten zo beperkt mogelijk te houden.

Vertrouwen, de intenties voorbij, to do no harm,  zoals een titel van een Amerikaans boek over patiëntenveiligheid mooi weer geeft. Het verschil tussen dag en nacht.