Invriezen eicellen en de trechter van Dunning

Gisteren bekeek ik het invriezen van eicellen als governance vraagstuk. Maar het is ook interessant deze vorm van zorg eens door de trechter van Dunning te laten lopen. Invriezen van eicellen van gezonde vrouwen is nu onverzekerde zorg. De vrouw die dat wil, zal alle kosten zelf moeten betalen. Als ze echter later door een fertiliteitbehandeling met deze eicellen zwanger wil worden, dan is deze behandeling opgenomen in de basisverzekering. Met een private afname van een zorgdienst nu, creëren we dus een vraag naar collectief verzekerde basiszorg in de toekomst. Moet je dat wel willen? Die afweging heb ik nog niet gehoord. Dat lijkt me een keuze die de politiek nu moet maken en niet straks als de eerste fertiliteitbehandelingen met -volgens het nieuwe protocol- ingevroren eicellen plaats gaan vinden.

Als we de trechter van Dunning erop los laten, is de afweging volgens mij niet zo moeilijk. Dunning onderscheidde vier criteria:
1 is de zorg noodzakelijk om de patiënt’ s deelname aan de maatschappij mogelijk te maken.
2 is de behandeling evidence based en werkzaam
3 is de behandeling doelmatig, wordt met optimale inzet van middelen het doel bereikt
4 moet de behandeling collectief gefinancierd worden of betaalt de patiënt het zelf
Later is de vijfde zeef toegevoegd:
5 hoe groot is de ziektelast, hoeveel last heeft de patiënt van de te behandelen kwaal.
(Je kunt zien dat dit criterium later door anderen is toegevoegd, want het is veel minder helder dan de eerste vier.)

Het principe is dat de criteria als opeenvolgende zeven werken. Als de zorg niet aan criterium 1 voldoet, dan blijft de korrel op zeef 1 liggen en zijn de volgende criteria niet meer aan de orde.

Hoe vervelend het ook is voor de betrokken vrouwen, noch het invriezen van eicellen noch de latere behandeling om ermee een kind te krijgen, voldoen aan criterium 1: de behandeling is noodzakelijk om als persoon in de maatschappij te kunnen functioneren. Daarmee zou Schippers nu al kunnen vaststellen dat het invriezen van eicellen en een eventuele behandeling later met die eicellen niet tot noodzakelijke zorg horen. Criterium 2 is nog niet zeker. Op criterium 3 is het antwoord mijns inziens ‘nee’. Het invriezen van eicellen gedurende langere tijd met een grote kans dat ze niet gebruikt worden, kan niet als doelmatige zorg beschouwd worden. Daarmee is antwoord gegeven op criterium 4: deze zorg moet niet collectief gefinancierd worden uit de basisverzekering. Ook criterium 5 leidt volgens mij tot een ontkennend antwoord.

Kortom, het is mooi dat het kan en dat er zo’n goed professioneel protocol ligt, maar het invriezen van eicellen met het oog op een wellicht toekomstige gewenste zwangerschap hoort niet tot de standaard geneeskunde en moet niet door ons allen betaald worden, evenmin als de fertiliteitsbehandeling later.
Dat betekent dat de vrouw het helemaal zelf zal moeten betalen. De vraag is dan of er een goede berekening van de kosten is. Opslag van de eicellen vraagt -naast de eenmalige kosten van oogsten van de eicellen en het invriezen- een jaarlijks bedrag aan cryopreservatie (opslag in vloeibare stikstof). Als de vrouw met 30 jaar de eicellen laat invriezen, zijn dat kosten voor 15 jaar (na het 45 ste levensjaar worden volgens de huidige Nederlandse protocollen geen fertiliteitsbehandelingen meer toegepast). Laten de kosten € 200 per jaar zijn, dan hebben we het over € 3000. Een ivf behandeling kost circa € 12.000 en er zijn er vaak meer nodig. Een vrouw van 30 die kiest voor invriezen van haar eicellen, gaat dan voor 15 jaar een verplichting aan die op kan lopen tot zo’n € 30.000. Als een dergelijke kostprijs bekend zou zijn, dan vraag ik me af hoe groot de prijselasticiteit van de vraag op de markt zou zijn. Of anders gezegd: hoeveel vrouwen van de huidige 50 belangstellenden zullen hun vraag handhaven als het ze € 30.000 kost?

Dat lijkt misschien een kille en rationele benadering, maar het relativeert de euforie van de gynaecologen over hun protocol. Niet alles wat kan, moet. En niet alles wat moet, hoeft collectief betaald te worden. In een tijd, waarin de politiek de zorg steeds te duur vindt, is het een misser als de politiek nu geen uitspraak doet over de betaalbaarheid en de betaling van deze behandeling. Dat zet de toon bij toekomstige afwegingen van nieuwe zorg.
Dus minister Schippers, lok snel een principiële discussie uit over de kosten van het invriezen van eicellen in de Kamer en geef uw collegae geen kans te vluchten in ethische argumenten.