De overschatte overheid

Datum: 24-12-2010

De overschatte overheid

Bij ieder probleem in de samenleving wordt de werkelijke invloed van de Nederlandse overheid zwaar overschat. Niet alleen politici maken zich daar schuldig aan, maar ook de pers en de burgers. Ik noem zo maar een paar voorbeelden uit de afgelopen weken.

De slachtoffers van seksueel misbruik binnen de RK kerk hebben geen vertrouwen in de commissie Deetman en willen een parlementaire enquête. De Tweede Kamer wil eerst het rapport Deetman afwachten, maar sluit een parlementaire enquête niet uit. Dat is onjuist. Parlementaire enquêtes dienen om het eigen overheidbeleid te onderzoeken. Dat is hier niet aan de orde. De Nederlandse overheid heeft door de scheiding van kerk en staat geen zeggenschap over de RK kerk. Dus had een parlementaire enquête op principiële gronden afgewezen moeten worden.

De NS gaat treinen inzetten zonder toiletten, net als prijsvechter Ryan Air dat in vliegtuigen wil doen. De Tweede Kamer neemt met ruime meerderheid een motie van de SP aan, dat er toiletten in de nieuwe treinen moeten komen. Dat is een betekenisloze motie. De overheid gaat niet over het beleid van de NS. Zij is slechts aandeelhouder. En zelfs Angelsaksische adepten van aandeelhoudersmacht vinden dat de aandeelhouders zich niet met het beleid bezig moeten houden op dit niveau.

Nu NS en Prorail niet in staat zijn de treinen in de sneeuw te laten rijden is voor VVD Kamerlid Aptroot ‘de maat vol’. Hij eist het aftreden van de topmannen van Prorail en de NS. Bij Prorail kan dat misschien nog, omdat dat onder regie van de overheid valt. De NS is echter een geprivatiseerd bedrijf. Daar kan de aandeelhouder niet zo maar het aftreden van de topman eisen. Minister van VWS Tineke Netelenbos heeft dat ook al eens geprobeerd en toen forse ruzie met de raad van commissarissen van de NS gehad. Uiteindelijk is de topman toen wel afgetreden maar pas na heel ingewikkelde manipulaties. Aptroot zou dat moeten weten. Nog los daarvan, het aftreden van de topmannen van Prorail en/of de NS lost de problemen op het spoor echt niet op.

Minister Schippers heeft sinds haar aantreden al drie opdrachten aan de ziekenhuizen gegeven:
– Binnen een half jaar moet de checklist voor operaties in alle ziekenhuizen ingevoerd zijn.
– Binnen een half jaar moet er 24 uurs gynaecologische zorg rond de bevalling georganiseerd zijn.
– Binnen twee jaar moet het aantal onnodige ziekenhuisdoden gehalveerd zijn.
De laatste opdracht heeft de minister gekoppeld aan de bezuinigingen en de inkomens voor de specialisten. Bij de andere twee heeft zij nauwelijks bevoegdheid en geen sancties om deze veranderingen af te dwingen. Als je de brief over de verloskundige zorg van de minister aan de Kamer leest, zie je dat ook: De minister gaat de IGZ vragen om de ziekenhuizen te vragen om binnen een half jaar met een plan te komen.
Toch komt stoer in de krant dat Schippers eindelijk maatregelen heeft genomen om de perinatale kindersterfte te verminderen. En vindt PvdA-kamerlid Arib de maatregelen van de minister zo krachtig dat ze haar spoeddebat intrekt.
Volgens mij wordt hier in illusies gehandeld en zal de verontwaardiging groot zijn als de uitgevaardigde oekazes niet tot effect leiden. Terwijl je nu al kunt voorspellen dat er van deze plannen niets terecht komt.

Staatssecretaris Weekers heeft onder grote druk van de Eerste Kamer (en na toestemming van Wilders) de BTW verhoging op podiumkunsten uit moeten stellen. De producenten van vrije producties gaan naar de Europese Commissie omdat ze vinden dat er sprake is van concurrentievervalsing, want circussen, film en ander PVV vermaak blijft buiten de maatregel. Dat proces gaan ze ongetwijfeld winnen, waarna Weekers zijn plan alsnog moet intrekken.

Vanmorgen in de Volkskrant weet Kamerlid Renske Leijten van de SP de perfecte oplossing om de zorg in verpleeg- en verzorgingshuizen te verbeteren. Ze heeft er lang over nagedacht: ‘Maar hier kom ik dus op uit’. Dat briljante goed doordachte plan is dat verpleeghuizen die slecht presteren onder curatele gesteld moeten worden: ‘Net zoals je ouders uit de ouderlijke macht kunt ontzetten’. De IGZ moet afdelingen kunnen sluiten (dat kan de IGZ al en die doet dat ook). Daarenboven ‘gaan we even ernaast zitten’.  Wie ‘we’ is, is niet duidelijk. Evenmin is het duidelijk, waarom de overheid of de IGZ in korte tijd betere zorg voor elkaar kan krijgen dan de huidige bestuurders (waarmee ik niet wil zeggen dat die het altijd goed doen).

Zes voorbeelden uit de afgelopen weken, waarin alle heil verwacht wordt van een sturende overheid, die denkt dat met een besluit in Den Haag de wereld vanzelf verandert. In mijn dissertatie heb ik al aangetoond dat het niet zo werkt. Maar politici blijven geloven in de maakbaarheid van de samenleving en hun centrale rol erin. Dat is een van de weinige dingen waar links en rechts in de politiek het eens over zijn: De illusie dat de wereld om Den Haag draait en dat je daar de Nederlandse samenleving en de EU kunt sturen.

Dit soort gedrag van politici doet mij altijd denken aan een scene uit The Wizard of Oz. Dorothy en haar vrienden arriveren in Emerald City. Daar dansen mensen op de mode ‘green’. Dan roept the Wizard dat de mode ‘white’ is en dan weer ‘gold’ en gelijk past iedereen zich aan. Dat is hoe politici denken dat de wereld in elkaar zit. Later in het verhaal blijkt The Wiz een bange man in een leeg kamertje, die alleen maar macht lijkt te hebben door de show rondom hem. Mooie vergelijking: Poltici als The Wizard of Oz.