Samenwerken: Vorm of functie eerst?
Datum: 06-02-2017
Samenwerken: Vorm of functie eerst?
In de organisatieleer hanteren we het adagium: ‘structuur volgt strategie’ met andere woorden: je moet eerst weten wat je wilt (strategie), voor je daar een organisatie voor bouwt. Le Corbusier, de architect en ontwerper dacht er in zijn vak net zo over: ‘vorm volgt functie’.
Beide zijn heel logisch, maar toch houden we ons er niet aan. De citroenpers van Philip Starck voor Alessi heeft een prachtige vorm, maar je kunt er geen citroen op uitpersen en bovendien het geperste sap nergens in opvangen.
De vorm staat dan voorop en de functionaliteit is er aan ondergeschikt. Jasper van Kuijken geeft iedere zaterdag in zijn rubriek ‘Hoe moeilijk kan het zijn?’ in de Volkskrant daarvan mooie voorbeelden.
Bij samenwerking tussen organisaties zie ik soms dat de vorm prevaleert boven de functie. ‘We gaan een BV maken’ of ‘We gaan een coöperatie oprichten’, zonder dat helder is wat die rechtspersoon precies moet doen. Als een van mijn collegae of ik in zo’n situatie om advies gevraagd worden, dan blijkt vaak dat een heel andere vorm veel beter is om het doel van de samenwerking te bereiken. Dat hoeft niet altijd een rechtspersoon (vennootschap, stichting of [coöperatieve] vereniging) te zijn. Vaak volstaat een goede overeenkomst.
Niet alleen zorgbestuurders hebben de neiging zich vast te bijten in de vorm van de samenwerking zonder eerst goed over de functie na te denken. Ik zie dezelfde denkfout nu vaak bij gemeenten als het gaat om vormgeving van de samenwerking in het sociale domein. Dan staat al vast dat er een nieuwe stichting of coöperatie moet komen, terwijl de vraag nog niet beantwoord is wat die club precies gaat doen en wie er op welke wijze in participeren.
Afgelopen donderdag gaf ik met Eveline Kroezen weer ons college ‘Governance van Concerns en samenwerking’. Dat college is voor de deelnemers altijd een eyeopener. Vooral de ster van samenwerking en de verschillende lijstjes worden gewaardeerd. Ook het idee dat je ‘Hotel California’ moet vermijden (you can check out, but you can never leave) leidt tot nieuwe inzichten.
Tijdens het afgelopen college ging het vooral over samenwerking en minder over concerns. Er kwamen verschillende voorbeelden over tafel waarin de vorm al vastlag, maar de functie van de samenwerking en de mogelijkheden daartoe nog niet helder waren.
Als u met een ander wilt samenwerken, houdt u dan aan het adagium van Le Corbusier ‘vorm volgt inhoud’ en bepaal eerst wat u wilt en wat uw samenwerkingspartners willen en kunnen, voor u over allerlei juridische vormen gaat praten. Onze ster van samenwerking kan u daarbij helpen.