Intern toezichthouderschap
Datum: 31-03-2011
Intern toezichthouderschap
De laatste tijd heb ik enkele vacatures gezien voor de functie van intern toezichthouder bij grote zorginstellingen. Een nieuwe trend? In deze blog bespreek ik een aantal mogelijke vragen.
Allereerst de functienaam. Intern toezichthouder. Dat is wel een verwarrende naam, want de raad van toezicht is werkgever van de raad van bestuur. Deze functionaris wordt waarschijnlijk toch door de raad van bestuur aangesteld. Als dat niet zo is, dan is het een vooruitgeschoven post van de raad van toezicht en dat lijkt me problematisch. Waarom?
Als het een vooruitgeschoven post van de raad van toezicht is met de opdracht informatie te vergaren over de kwaliteit van zorg, aan wie meldt deze functionaris dat dan? Laten we er voor het gemak even vanuit gaan dat de raad van bestuur opdrachtgever en baas is, dan is deze functionaris een soort controller. Iemand die als opdracht heeft te zorgen dat de zorg geleverd kan worden zoals bedacht, afgesproken en in systeem gebracht. Deze controller gaat niet over de financiën maar heeft een primaire focus op de zorg en wellicht op medewerkers. Als het een controller-achtige functie is, dan lijkt mij de gehanteerde methodologie van belang.
Waar kijkt de controller na en welke methode hanteert hij om zijn doelstellingen te halen? Het is natuurlijk de bedoeling dat hij informatie krijgt over de kwaliteit van zorg. Deze informatie dient op een zinvolle wijze in de beleidscyclus gebracht te worden, zodat er iets gedaan kan worden met de verkregen info. Hier wordt het lastig. Stel dat er sprake is van een goede organisatie die veel dingen voor elkaar heeft. De controller zal dat bevestigen en geeft mogelijk aandachtspunten. Als er sprake is van een slechte organisatie, dan is de vraag op welke wijze de controller daarmee omgaat of om kan gaan. Bij een slechte organisatie kloppen veel onderdelen langere tijd niet. De cultuur is zwak, de zorg matig tot slecht en verandering beklijft niet. De controller kan veel zaken met gepaste afstand inzichtelijk maken, maar hij heeft volgens mij bestuurderskwaliteiten nodig om de bevindingen en analyses ingebed te krijgen in het systeem. Acceptatie van bestuur en directie naar de controller is essentieel.
Bestuur en directie moeten dus open staan voor bevindingen van de controller. De controller moet vrijmoedig kunnen zeggen wat hij vindt en gevonden heeft. In een organisatie waar bestuur en directie minder ontvankelijk zijn, komt de rol van controller snel onder druk te staan. Hoe kan hij nog waarde toevoegen als er niet naar hem geluisterd wordt? Nog belangrijker: wie signaleert dat dit aan de hand is?
De naam intern toezichthouder suggereert dat het iemand is die vrijmoedig vragen moet kunnen stellen, de vraag achter de vraag. Dat lijkt me ook belangrijk, maar er zit wel spanning in die redenering. Stel dat je beter bent dan je baas (de raad van bestuur). Je kunt dus uitstekende vragen stellen en je hebt visie over waar het heen moet. Hoe gaat het dan tussen je baas en jou? Blijft het zo dat je vrijmoedig vragen kan stellen? Ik denk van niet. Er moet per definitie een machtsevenwicht zijn, anders delft de zwakste in formele positie het onderspit.
Ik zou dus zeggen dat het prima is, iemand die werk maakt van het controllen van het zorgsysteem, maar dat het succes van die werkzaamheden afhangt van de kwaliteit van het besturend en directievoerend systeem. Je op een goede manier tot dit systeem verhouden is zeker een combinatie van kunst en kunde, temeer omdat er over het controllen van zorg veel minder bekend is dan over het controllen van middelen.