Transparante geheimhouding

Datum:16-03-2010

Transparante geheimhouding

Er is naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen weer veel discussie over de wijze van stemmen. De hertelling in Rotterdam suggereert dat verkiezingen niet goed verlopen. Rop Gongrijp, de beroepshacker, krijgt in bijna alle media de kans om zijn argumenten tegen de stemcomputer en voor het rode potlood naar voren te brengen. De voorzitter van een stembureau in Rotterdam schrijft in de Volkskrant een realistisch verhaal over hoe het toegaat in een stemlokaal en welke praktische problemen zich voordoen. Daardoor komt bij voorbeeld het gegeven dat twee mensen in een stemhokje staan in een ander daglicht.

Waar ik weinig over gelezen heb is de tegenstelling tussen geheimhouding en transparantie.  Geheimhouding is een wezenlijk kenmerk van democratische verkiezingen. De mondige stemmer wordt geacht zich te verdiepen in wie hij kiest en die keuze zonder beïnvloeding van anderen in het stemhokje te vertalen naar een stem. Dat stemmen is persoonlijk. We willen in een democratie niet dat anderen kunnen zien wat je gestemd hebt. En zeker niet dat je daarop aangesproken of afgerekend kunt worden. Anderen mogen dus niet zien of weten wat je stemt. Dat is een van de redenen, waarom Gongrijp ageerde tegen de vorige stemcomputers. Die zouden buiten het stembureau afgetapt kunnen worden.

Als de stem eenmaal is uitgebracht begint het probleem van transparantie. Dan willen we garanderen, dat er niet met de stemmen gemanipuleerd wordt. Dan moet het ineens transparant zijn, wat er met het verzamelen van de stemmen, de opslag en het tellen daarvan gebeurt. En moet die uitslag – net als bij goed wetenschappelijk onderzoek- reproduceerbaar zijn. Op zich zijn dit relevante eisen. Maar ze zijn strijdig met het voorgaande proces.

Op een wat hoger abstractieniveau geformuleerd hebben de geheime data, die transparant verwerkt moeten worden. Het resultaat van de transparante verwerking moet openbaar zijn en te controleren en te reproduceren. Maar of iedere afzonderlijke, geheime, input juist is, kunnen we niet weten.
‘Transparante geheimhouding’  is dus de paradox van iedere verkiezing.