Balkenende normen

Datum:08-02-2009

Balkenende normen

Deze weblog gaat niet over geld, maar over waarden en normen. Sinds Jan Peter Balkenende is aangetreden als premier spreekt hij uit dat de waarden en normen in dit land moeten verbeteren. ‘Fatsoen moet je doen’. Burgers moeten hun verantwoordelijkheid nemen. Bedrijven moeten maatschappelijk verantwoord ondernemen. Ze moeten verantwoording afleggen aan de maatschappij en transparant zijn over hun beslissingen en de gevolgen. Aan organisaties die ook een publiek doel dienen, zoals woningcorporaties, onderwijsinstellingen en zorgorganisaties, stellen Balkenende en de zijnen nog hogere eisen als het gaat over transparantie en verantwoording. Zodra daarin ergens iets mis gaat wordt gedreigd met onderzoek, verscherping van het toezicht en ingrijpen door de overheid.

Stel dat we deze premier, met normen en waarden hoog in het vaandel, de volgende casus voorleggen. Wat zou dan zijn reactie zijn?
Er is een hele grote organisatie, die uitsluitend publieke doelen dient. Die organisatie heeft al vrij lang dezelfde ceo, die er trots op is dat hij binnenkort de langstzittende ceo van deze organisatie is.

Hij leidt de tent al zo’n zes jaar met een wisselend samengestelde raad van bestuur. Aan het begin van zijn bewind heeft hij een risicovolle beslissing genomen. De organisatie is gaan participeren in een project van een veel groter en machtiger bedrijf. Dat project behoort niet tot de core business van onze organisatie. Er zijn grote risico’s aan verbonden. Van te voren was duidelijk dat dit project tot doden zou leiden bij de eigen medewerkers en bij burgers elders in de wereld. Het project kost vele miljoenen en een duidelijk eindresultaat is nooit gedefinieerd.
De beslissing is door de ceo zelf genomen en het is nooit helemaal duidelijk geworden of de rest van de toenmalige raad van bestuur achter die beslissing stond. Het is overduidelijk een beslissing die goedkeuring vooraf van de raad van commissarissen behoeft, maar die goedkeuring is nooit expliciet gevraagd.
Verzoeken om informatie door de raad van commissarissen zijn door de ceo de laatste zes jaar steeds afgehouden. Met zijn huidige raad van bestuur heeft de ceo een mondelinge afspraak gemaakt dat de beslissing, om in het project te participeren, niet onderzocht zal worden en dat ze er alles aan zullen doen om de raad van commissarissen op dit punt buiten spel te zetten.

Deze tactiek lukt drie jaar lang. Maar inmiddels is de raad van commissarissen erg kritisch en beginnen ook de aandeelhouders massaal vragen te stellen. De ceo concludeert dat hij bakzeil moet halen. Maar hij bedenkt een truc om de zaak te rekken. Hij stelt voor dat de raad van commissarissen niet zelf onderzoek doet, volgens de geldende standaarden. Maar dat hij zelf een externe onderzoeksgroep samenstelt, die een half jaar de tijd krijgt voor het onderzoek. In die tijd mag de raad van commissarissen zijn toezichthoudende bevoegdheid over dit project (opnieuw) niet uitoefenen.

Stel dat we deze casus aan Jan Peter Balkenende voorleggen en we zeggen erbij dat het een groot Nederlands bedrijf is. Hij zou er schande van spreken. De raad van commissarissen moet onmiddellijk ingrijpen en de ceo ontslaan. Als het een ziekenhuis of een bank was zou hij wensen dat de governance code wordt aangescherpt, de raad van commissarissen aftreedt en dat zijn collega Klink of Bos direct regeringscommissarissen benoemt. ‘Zo doen we dit niet in dit land, dit is niet fatsoenlijk’  zou de premier zeggen.

Helaas, de casus gaat over Nederland en over het besluit van de premier zelf om te participeren in de inval in Irak. De ceo in de casus is Balkenende en de raad van commissarissen de Tweede Kamer. Dan gelden kennelijk niet meer de normen en waarden, die je aan anderen oplegt. Maar zijn alle middelen geoorloofd om de normale gang van zaken te boycotten en om transparantie en verantwoording te verhinderen.
Laat Jan Peter Balkenende nooit meer spreken over waarden en normen. Hij kent ongetwijfeld de Bijbeltekst uit Matheus 7 vers 1 tot 5  ‘Oordeel niet, opdat gij niet geoordeeld wordt; want met het oordeel, waarmede gij oordeelt zult gij geoordeeld worden en met de maat, waarmede gij meet zult u gemeten worden. Wat ziet gij de splinter in het oog van uw broeder, maar de balk in uw eigen oog bemerkt gij niet’.
Het lijkt me verstandig dat Balkenende het advies in de rest van Matheus 7 opvolgt en eerst de balk uit zijn eigen oog verwijdert, voordat hij een mening kan hebben over de splinter in het oog van de ander. De premier heeft mijns inziens zijn morele gezag verspeeld.