De macht van de adviseur

Datum: 15-12-2008

De macht van de adviseur

Ik wissel opdrachten als interim-bestuurder en als bestuursadviseur af. Als interim-bestuurder ben je eindverantwoordelijk. Jij moet de beslissingen nemen, die anderen uitvoeren.
Als je adviseur bent, is het een ander die de besluiten neemt. Jij bent verantwoordelijk voor een goed advies, het proces om tot dat advies te komen en vaak ook voor een voorstel tot besluitvorming. Je rolgedrag moet passen bij de functie. Een (interim) bestuurder die alleen maar nadenkt, adviseert en niet beslist, vervult zijn rol niet goed. Een adviseur die voor zijn opdrachtgever beslist, doet het evenmin goed.

Toch is dat laatste risico steeds aanwezig, zeker als je een stevige adviseur bent met veel ervaring en een uitgesproken mening. Een van de redenen waarom we bij C3 zo hechten aan een inhoudelijke sparring partner (we noemden die tot voor kort schaduwadviseur, nu spreken we van reviewer), is dat deze je ervoor behoedt om op de stoel van de opdrachtgever te gaan zitten. Die reviewer kan ook voorkomen dat je in je eigen gelijk gaat geloven of vastloopt op een ingeslagen weg. ‘Niets is waar en zelfs dat niet’ helpt prima als spiegel voor de adviseur die in zijn gelijk gaat geloven. Geloven in je eigen gelijk en ieder probleem op dezelfde manier oplossen (als je een hamer hebt, is ieder probleem een spijker) is een van de grote risico’s als je als zelfstandig adviseur solo werkt. Daarom hecht ik ook zulke grote waarde aan het werken in een verband zoals C3.

Dat is één kant van de medaille. Ook al ben je kritisch op jezelf en weet je dat je de waarheid niet in pacht hebt, voor de opdrachtgever kan dat anders liggen. Voor sommige opdrachtgevers is het woord van de adviseur de waarheid: Als Hans het zegt, dan is het juist en gaan we het zo doen’.
Ik schrik er altijd een beetje van als je als adviseur zo veel macht krijgt toegedicht. En ik schrik er nog meer van als de adviseur die macht vanzelfsprekend vindt en ernaar gaat handelen. Als het over een werkwijze of de volgende stap in een plan van aanpak gaat, is het leed te overzien. Je kunt altijd terug en je kunt altijd de adviseur achteraf de schuld geven van het verkeerde advies.

Als het over mensen gaat is het risico groter. Een adviseur, die een oordeel over mensen uitspreekt, oefent macht uit. Macht die hij niet zou moeten (willen) hebben. En formeel ook niet heeft. Ik heb eens een stevig gesprek gehad met een ex-collega, die als moderator van een cursus na een sessie al een uitgesproken mening had over de zwakheden van iedere cursus en de taak van de moderator om die zwakheden zichtbaar te maken. ‘God spelen’ heb ik dan toen genoemd. Wie ben jij dat je een oordeel mag vellen over mensen, die je dat niet gevraagd hebben? Je bent er niet toe bevoegd. En ben je er bekwaam voor?

‘God spelen’ is een groot risico voor een topadviseur. Jouw woord wordt door de opdrachtgever als de waarheid gezien. Als jij een suggestie voor een aanpak doet, gaan we het zonder nadenken zo doen. Als jij je laat ontvallen dat Piet toch wel een zwakke manager is, is het doodvonnis van Piet getekend. Als jij bij een fusie een standpunt inneemt over de kwaliteit van de bestuurders en over wie wel en wie niet in die nieuwe raad van bestuur na de fusie komt, bepaal je daarmee het lot van die bestuurders. Soms wordt je dat expliciet gevraagd. Dan kun je de opdracht weigeren of aannemen en als je hem aanneemt zul je zoeken naar methoden om je oordeel te objectiveren.

Vaker komt het voor dat je opdracht over iets anders gaat en dat er toch een moment komt waarop jouw oordeel of de stap, die je wel of niet zet, bepalend is voor de toekomst van een mens in zijn werkend leven en soms zelfs daarbuiten. Of je het wilt of niet (niet dus) je macht is op zo’n moment immens. Met iedere keuze die je maakt ‘speel je voor God’. Als het kan -vanwege privacy- laat je je adviseren door een wijze collega. Je kauwt erop en weegt en wikt. Maar uiteindelijk moet je beslissen, want niets doen is ook een keuze. Als je juist beslist en het goed afloopt ben je een goede adviseur, wijs enzo. Maar als je de verkeerde beslissing neemt, dan draag je dat nog lang bij je. Op zo’n moment moet je je bewust zijn van de macht die je hebt en je afvragen hoe je daar moreel en ethisch verantwoord mee omgaat. Ik lig er wel eens wakker van.