Samenwerken in gezondheidszorg: niet fuseren maar een coöperatieve vereniging oprichten!
Datum: 28-10-2007
Samenwerken in gezondheidszorg: niet fuseren maar een coöperatieve vereniging oprichten!
In mijn vorige blog beschreef ik de oprichting van de coöperatieve vereniging DOA. Ik heb daarin niet verteld waarom we voor die coöperatieve vereniging gekozen hebben en hoe het werkt. Daar ga ik het nu over hebben.
Eerst iets over De Open Ankh en haar rechtsvoorgangers, die al 80 jaar zorg verlenen aan gehandicapten en psychiatrische patiënten. Sinds 1994 is De Open Ankh een samenstel van zorgverlenende stichtingen en een centrale stichting, waarin het vastgoed zit. Die stichting levert financiële en ondersteunende activiteiten aan de zorgstichtingen. Binnen dit ‘werkverband’ zijn er verschillende bestuurlijke verbanden, die echter niet meer voldoen aan de huidige governance normen. De afgelopen twee jaar zijn we op zoek geweest naar een vorm voor de vernieuwing van de samenwerking. Die nieuwe vorm moest de nadelen van het oude bestuurlijke construct wegnemen en helpen om de voordelen van samenwerking nog beter te benutten. Uiteindelijke hebben we gekozen voor de coöperatieve vereniging en die na zorgvuldige voorbereiding per 1 oktober jongstleden opgericht.
Voor de lezer levert deze beschrijving drie vragen op:
– Wat is een coöperatieve vereniging?
– Waarom hebben jullie daarvoor gekozen?
– Was een fusie niet beter geweest?
Ik geef in kort bestek antwoord op deze vragen.
Een vereniging is een samenwerkingsverband van personen of organisaties, die een gezamenlijk doel hebben. Bij voorbeeld van mensen, die willen tennissen en daarvoor banen, een clubhuis en een wedstrijdorganisatie oprichten. De vereniging is van en voor de leden. Beslissingen worden genomen in de algemene ledenvergadering (ALV), die ook het bestuur benoemt en ontslaat. De coöperatie is een bijzondere vereniging, die apart in de wet geregeld is. De coöperatieve vereniging is namelijk een onderneming, die gericht is op het behalen van winst of andere materiële voordelen voor haar leden. De coöperatie is verplicht overeenkomsten met haar leden te sluiten. Bekende voorbeelden zijn de zuivelcoöperaties, die de afname van de melk van hun leden –de boeren- garanderen en die winst maken met het produceren en verkopen van zuivelproducten. Ook sommige zorgverzekeraars en de Rabobank zijn coöperaties.
Voor zorgorganisaties biedt samenwerking in een coöperatieve vereniging grote kansen. Je werkt alleen samen op die onderwerpen, waarop dat voordelen oplevert. Binnen de CV DOA komen er verschillende pakketten voor dienstverlening. De leden beslissen in de ALV gezamenlijk welke pakketten door de coöperatieve vereniging geleverd worden. Ieder lid kan zelf beslissen een pakket wel of niet af te nemen. Zo kun je wel meedoen aan gezamenlijk bankieren, verzekeren en gezamenlijke inkoop, maar besluiten om aan de ontwikkeling van gezamenlijke ICT niet mee te doen (of omgekeerd). Per pakket sluit een lid een overeenkomst met de coöperatie over de levering en de condities. Een pakket kan financiële voordelen opleveren, maar ook bijdragen aan de marktpositie of het imago van het lid.
Als een zorgorganisatie lid wordt van de coöperatieve vereniging, dan behoudt zij haar eigen autonomie. Dat heeft grote voordelen. De organisatie blijft lokaal of regionaal haar zorg verlenen en blijft ingebed in en betrokken bij haar lokale/regionale omgeving. De zorgaanbieder kent zijn cliënten en zijn stakeholders en blijft hen herkenbaar, zichtbaar en aanspreekbaar. Voor het leveren van goede zorg heb je immers geen grote schaal van organisatie nodig. Eerder het omgekeerde. Voor de ondersteunende processen en voor innovatie is vaak wel een grotere schaal nodig.
Dan is het aangaan van samenwerking met andere zorgaanbieders in andere regio’s dus handig. Als je alleen wilt samenwerken waar het nuttig is en je zelfstandigheid op de rest van je bedrijf wilt behouden –om je klant beter van dienst te zijn-, dan moet je dus iets anders doen dan fuseren. Bij een fusie worden beide organisaties immers geheel in elkaar geschoven en onder een bestuur (en toezicht geplaatst. Dat gebeurt dus ook voor de directe zorg, waarvoor de toegevoegde waarde van de samenwerking er niet is. Bovendien vraagt een fusie veel bestuurlijke drukte, die afleidt van het primaire proces. Als je dat niet wilt kun je beter met anderen een coöperatieve vereniging oprichten en alleen die functies daarvan afnemen, die je op je eigen schaal minder goed kunt.
De coöperatieve vereniging is dus een alternatief voor (landelijke) fusie. Je werkt samen waar wenselijk is en bent autonoom waar dat nodig is. Je hebt als zorgorganisatie grote zeggenschap over wat er gezamenlijk gebeurt. En als de samenwerking geen voordelen meer oplevert, kun je er ook weer uit. Je kunt immers je lidmaatschap weer opzeggen en je zakelijke banden met de coöperatie doorknippen. De coöperatieve vereniging is een zakelijke samenwerking. Je mag en kunt verschillende visies op zorg hebben en toch in de coöperatie samenwerken op de backoffice. Bij een fusie moet er één missie, één visie en één strategie komen. En gaat veel energie heen met het in elkaar schuiven van organisaties en het verdelen van de macht. Binnen de CV DOA zijn we niet bezig met het verdelen van de macht, maar met het versterken van elkaars kracht.
Dat waren overwegingen van de meerderheid van De Open Ankh organisaties om voor de constructie met de coöperatieve vereniging te kiezen. De gezamenlijke voordelen blijven behouden en worden nog vergroot. En de machtsverhoudingen zijn omgedraaid. De leden zijn de baas van de coöperatieve vereniging in plaats van een centraal bestuur. Een fusie werd niet gewenst en heeft geen toegevoegde waarde. Er is geen behoefte aan één centraal gezag.
De leden van de CV DOA zien de coöperatie als een beter en gezonder alternatief voor fusie. Ik ben dat met hen eens. Sterker nog ik heb het voorstel gedaan om voor deze vorm te kiezen. Niet omdat ik tegen fusie ben, maar wel omdat ik vind dat in veel gevallen de coöperatie een beter alternatief is. Er zijn meer partijen in Nederland, die er zo over denken. Een flink aantal care organisaties heeft zich aangemeld om lid te worden van ‘onze’ coöperatieve vereniging. Er zijn inmiddels al een aantal grotere en kleinere coöperaties in de zorg ontstaan. Plectrum is een coöperatie van thuiszorgorganisaties. Veel diabeteszorg wordt geleverd door coöperaties van eerstelijns zorgaanbieders. Een groep ziekenhuizen is op zoek naar zo’n verband. Recent las ik een folder van een kleine lokale coöperatie voor thuiszorg.
De coöperatieve vereniging is dus in opkomst als samenwerkingsvorm in de zorg. Zij biedt de voordelen van samenwerking zonder de nadelen van fusie. Als u wilt samenwerken in de zorg, denk dan eens aan de coöperatie in plaats van fusie. Meer weten h.hoek@c3am.nl.