Wie is verantwoordelijk voor medische fouten?
Datum: 09-07-2007
Wie is verantwoordelijk voor medische fouten?
Medio juni moesten collega Bart en ik even wachten tot onze gesprekspartner was gearriveerd. Op de radio die ochtend: de Orde, V&VN en de VNZ gaan het aantal medische missers in vijf jaar halveren. Goed nieuws zou je zeggen. Collega Bart heeft daar een andere mening over: schandelijk dat het nog niet eerder is aangepakt. Met als vraag aan mij: ‘weet jij wie in de operatiekamer verantwoordelijk is?’.
Mij lijkt het logisch dat degene die de patiënt onder behandeling heeft (zeg: degene die opereert) de eindverantwoordelijkheid tijdens de operatie heeft. Nou, dat blijkt uit de toelichting die Bart mij gaf, genuanceerder te liggen. Als meerdere disciplines samenwerken, is de verantwoordelijkheid opgesplitst in eilandjes. Als er al een collectieve verantwoordelijkheid wordt gevoeld, dan ontbreekt de ‘mores’ dat de ‘eindverantwoordelijke’ opstaat en zijn/haar positie laat gelden.
Het standpunt van Bart wordt in Medisch Contact van 18 mei jl. bevestigd met een uitspraak van het Tuchtcollege. ‘Meerdere schakels in de keten, met de aangeklaagde orthopedisch chirurg als hoofdverantwoordelijke, bleken echter nauwelijks verder te kijken dan het eigen aandeel in die keten’. Wat is de situatie?
Medisch Contact: ‘Een 72-jarige patiënte had pré en postoperatief geen tromboseprofylaxe ontvangen. Dat had wel gemoeten; daar was achteraf geen discussie over. In het verpleegkundig dossier stond de vraag zelfs twee keer genoteerd, maar helaas nooit voorgelegd aan de verantwoordelijke arts.’ Gevolg: drie dagen na de ingreep overleed de patiënte, waarschijnlijk als gevolg van een longembolie. Het Tuchtcollega oordeelt in de uitspraak zien dat de kans op overlijden zonder profylaxe onaanvaardbaar was verhoogd.
Protocollen die checklisten bevatten – te vergelijken met de check die piloten in hun vliegtuig doen alvorens ze vertrekken – zijn in de zorg ruimschoots aanwezig. Toch worden ze niet altijd nageleefd. De zwakste schakel in de keten bepaalt dan het resultaat.
Hoe kunnen we de verantwoordelijkheidstoedeling in de zorg beter bespreekbaar èn naleefbaar maken? Dokters, verpleegkundigen, bestuurders en managers zullen daar zelf mee aan de slag moeten gaan. Ondersteund door hun beroeps- of brancheorganisatie.
Maar patiënten en cliënten kunnen ook iets doen. Het lijkt mij verstandig dat patiënten/cliënten in cruciale fasen van het medisch proces zich bewuster zijn van het feit wie de verantwoordelijkheid voor hun zorg draagt. Zij kunnen de zorgverleners daarop bevragen. Ik denk dat menig zorgverlener verbaasd zal staan, als gevraagd wordt of hij/zij eindverantwoordelijk is. Verbaasd maar door zo’n vraag wel bewuster van de verantwoordelijkheid die wordt gedragen!