Bonfire en zelfsturing
Datum: 31-10-2013
Bonfire en zelfsturing
Begin deze week is Bonfire op 30 jarige leeftijd gestorven. Bonfire was de ruin, waarop Ankie van Grunsven triomfeerde in vele dressuurwedstrijden.
Bonfire was ook het paard, waarover Ankie veel vertelde toen ze jaren geleden op één van onze C3 Cliënt Councils was. Wij hadden het cahier ‘Het beste paard van stal’ uitgebracht over de waarde van medewerkers in de gezondheidszorg en hoe daarmee om te gaan.
Uit die bijeenkomst hebben we de metafoor van ‘de witte hekken’ overgehouden, die we nog steeds regelmatig gebruiken. Met de beweging naar zelfsturing in de zorg is die metafoor weer heel actueel.
Ankie van Grunsven vertelde toen dat Bonfire eigenlijk een angstig dier was. Buiten de piste was hij onzeker, onrustig en gevoelig voor afleiding. Ankie en haar man Sjef moesten Bonfire daar -in de voorbereiding op de dressuur kür- tegen beschermen en afschermen van alle verkeerde prikkels.
Binnen de witte hekken van de dressuur piste veranderde Bonfire volkomen. Daar was hij de trotse macho hengst (nou ja ruin), die vol zelfvertrouwen zijn werk deed en in perfect samenspel met Ankie topprestaties leverde. Daar kon alle gedoe van het publiek hem niets schelen. De witte hekken gaven hem zekerheid en het vertrouwen dat hij kon presteren.
Die ‘witte hekken’ zijn overdrachtelijk ook van toepassing op het functioneren van teams van medewerkers. Staan de witte hekken te dichtbij, dan heeft het team geen speelruimte en ervaart bureaucratie. Dan komen medewerkers in opstand of ze gaan zich dociel gedragen en volgen de manager. Staan de witte hekken echter te ver weg, zodat ze niet duidelijk zijn, dan worden medewerkers onzeker en weten ze niet wat ze moeten doen. Een belangrijke voorwaarde voor goed leiderschap is, dat je de witte hekken op de juiste plaats neerzet.
Veel bestuurders denken erover na of zijn ermee bezig om managementlagen te schrappen en meer verantwoordelijkheid ‘op de werkvloer’ (de term op zich past al niet bij de gedachtegang, maar dat terzijde) te leggen. Een paar jaar geleden was het modewoord daarvoor ‘integraal management’. Nu heet het ‘zelfsturing’ of ‘zelfsturende teams’, dan wel ‘regelarm’. Ook het woord ‘taakvolwassenheid’ valt daarbij vaak.
In de metafoor zoeken bestuurders ernaar om de witte hekken verder uit elkaar te zetten, zodat het team meer bewegingsvrijheid krijgt en daardoor kan excelleren, net als Bonfire.
Op zich is dit een prima ontwikkeling, maar ik maak mij weleens zorgen over de abruptheid, waarmee die beweging in veel organisaties wordt gemaakt. De witte hekken stonden vorig jaar nog op een paar centimeter afstand van het team en worden nu vele meters verderop neergezet of zelfs helemaal weggehaald. Bonfire zou daardoor ontregeld worden en dat geldt voor teams ook. (Paarden en) mensen moeten geleidelijk wennen aan meer speelruimte en daarmee kunnen oefenen voor ze kunnen excelleren. Daarvoor kan het nodig zijn de witte hekken steeds een klein stukje verderop te zetten in plaats van ze in een keer ver weg te slepen. Dat geeft veiligheid en zekerheid, terwijl er tegelijkertijd meer ruimte ervaren wordt.
Als u plannen heeft om ‘zelfsturing’ in te voeren, dan is de dood van Bonfire een mooie gelegenheid om uzelf af te vragen of u daarvoor een goeddoordacht stapsgewijs proces hebt, waarbij de witte hekken steeds een stukje verder staan en zekerheid en speelruimte daardoor met elkaar in evenwicht zijn. Er gebeuren ongelukken als u het team vanuit een piste ter grootte van een kistkalf ineens een piste instuurt, waarvan de witte hekken niet zichtbaar zijn. Dan gaan teams disfunctioneren in plaats van excelleren.