Bonsai management en zelfsturing

Datum: 11-12-2014

Bonsai management en zelfsturing

In mijn vorige blog over Bonsai Governance merkte ik terloops op dat bestuurders, managers en stafmensen in organisaties ook vaak doen of de organisatie en de mensen die er werken Bonsai boompjes zijn, die je in de gewenste richting kunt snoeien. Jarenlang is dat de werkwijze geweest. We zorgen voor een te kleine pot, waarin medewerkers nauwelijks bewegingsruimte hebben. We geleiden de afdeling de gewenste kant op met regels en protocollen. We snoeien voortdurend door bezuinigingen en door inperken van verantwoordelijkheden en bevoegdheden. En zo voorts.

In dit beeld past dat er heel veel regels nodig zijn om tot een ‘regelarme’ omgeving te komen.

Veel organisaties zijn -overigens met de beste bedoelingen- jarenlang gemanaged als Bonsai boompjes. Maar nu heerst er een nieuwe ideologie. We gaan aan zelfsturing of zelforganisatie doen. We gaan naar de participatiesamenleving. Professionals moeten ruimte krijgen om hun werk goed te doen. Het blinde geloof in deze ontwikkeling gaat samen met de drang of noodzaak om te bezuinigen en te krimpen. Voor een deel zijn ‘zelforganisatie’ en ‘participatiesamenleving’ eufemismen voor ‘meer met (veel) minder’.

Maar er zit ook een principiële gedachtenfout in. Een Bonsai boompje kan nooit meer een natuurlijke zelfstandige boom worden met normale proporties. Medewerkers, die nooit iets hebben gemogen en altijd klein gehouden zijn, kunnen niet ineens wel verantwoordelijkheden en bevoegdheden dragen en doen wat ze vroeger niet mochten doen. Burgers nemen wel initiatieven maar stuiten vaak op de nagelschaar politici, die wel roepen dat het anders moet maar geen vergunning geven voor het initiatief, omdat het ‘niet in de regels past’.

Bonsai bestuurders in het publieke en het private domein worden niet ineens architecten van Engelse landschapstuinen, laat staan moderne bosbouwers, die de natuur haar gang laten gaan. Daar heb je andere mensen voor nodig en heel veel tijd. Het heeft jaren geduurd eer bosbouwers de overstap hebben gemaakt van snoeien en opruimen naar afblijven en laten liggen. Toen ze zo ver waren duurde het vervolgens nog vele jaren eer het bos bekomen was van de ingrepen en ‘zijn eigen verantwoordelijkheid nam’. En als het gaat om stervende runderen in de Oostvaardersplassen is er nog steeds maatschappelijke discussie over ingrijpen (bijvoederen) of niet.

Helaas leren we weinig van deze ervaringen. De participatiemaatschappij wordt per 1 januari 2015 in een klap ingevoerd. Binnen organisaties moeten zelfsturende teams er binnen een jaar zijn. En worden de vroegere Bonsai managers de coaches om hun boompjes te leren zelf te groeien. Dat gaat dus zeker niet lukken.