Botsende Zorgwerelden

Datum: 05-02-2015

Botsende Zorgwerelden

De Volkskrant heeft een serie over ‘De Nieuwe Zorg’. Die staat ook op hun website en ook niet-lezers kunnen zich op de serie abonneren. De artikelen uit de serie beschrijven de dagelijkse praktijk van zorgverleners in verschillende situaties. Ze geven goed de harde werkelijkheid weer, waarin zorgzame mensen met hart voor de cliënt proberen er het beste van te maken. Nog meer geven de artikelen het beeld van twee botsende zorgwerelden.

De ene wereld is de theoretische beleidswereld van de gezondheidszorg, waar ze in Den Haag zo dol op zijn. Sturen op kosten en besparen onder het mom van de ideologie van zelfredzaamheid. En direct woedende spoeddebatten als er ergens iets mis gaat. De andere wereld is die van de harde praktijk, waarin het allemaal niet zo gaat als de staatssecretaris en Tweede Kamerleden willen, respectievelijk eisen. In die praktijkwereld heeft een wijkverpleegkundige het zo druk met herindicatie dat ze niet meer aan zorg toe komt. In die praktijkwereld moeten drie verzorgenden voor twaalf demente mensen zorgen, die voortdurend aandacht behoeven. In die praktijkwereld stellen twee broers heel verschillende eisen aan de zorg voor hun moeder in het verpleeghuis. En heeft de huisarts geen tijd meer voor zijn patiënten.

Dat is de botsing tussen de politieke gezondheidszorg en de praktijk van de gezondheidszorg. Maar er is nog een andere botsing, namelijk tussen de zorg als procesindustrie en de zorg als interactie tussen mensen. We willen eigenlijk dat laatste met kleinschalige zorg, dicht bij de bewoner. Met leven zoals je dat gewend was voor je oud en krakkemikkig werd. Met zorg door mensen ongeacht of ze mantelzorger, vrijwilliger of professional zijn.
Daar tegenover staat echter de zorg als systeem, waarin alles moet kloppen. Protocollen moeten worden nageleefd, professionals moeten goed zijn opgeleid. Risico’s moeten worden uitgesloten. De administratie moet kloppen. Veiligheid staat voorop. De verwachting is dat er niks mis mag gaan. Een zachtgekookt eitje mag niet, omdat het strijdig is met de HACCP-richtlijnen. Bewegingsprogramma’s voor ouderen zijn risicovol, want voor je het weet heb je te veel valincidenten en staat de IGZ op de stoep. Dat is de gezondheidszorg als procesindustrie, waar regels en veiligheid boven welbevinden gaan. Dat de president-directeur van Shell Rein Willems een aantal jaren geleden als gezant van minister Hoogervorst de veiligheid in de gezondheidszorg onderzocht, is een uiting van de zorg als procesindustrie. Dat geldt ook voor het gebruik van de uitdrukking ‘Toezicht op de afdeling’ als het gaat om permanente aandacht voor bewoners van een psychogeriatrische leefgroep.

Een foto bij deel 2 van de serie uit de Volkskrant geeft die botsing tussen zorg als procesindustrie en zorg als menselijke interactie goed weer. We zien een elektrische kookplaat met een pan met slavinken en een met aardappelpuree. Daarnaast zit een vrouw, waarschijnlijk de verpleegkundige, boven een open keukenla waarin medicijnen zijn opgeslagen. De vrouw is met een lijstje erbij medicijnen aan het ordenen, vlak naast de slavinken. Het is niet te zien of de la na gebruik op slot kan.

Hier zien we de menselijke en huiselijke zorg. Inderdaad heb je thuis vaak ook je medicijnen in de keuken omdat je ze voor of na het eten moet innemen. En is het logisch dat je de medicijnen pakt als je aan het koken bent. Maar vanuit de zorg als procesindustrie bezien kan en mag het zo niet. Medicijnen moeten per patiënt geordend en opgeslagen zijn, bij voorkeur ‘geBaxtert’, dat wil zeggen per patiënt per inname geseald in een aparte plastic zak. Medicijnverstrekking is zo gevoelig, dat de verpleegkundige zich daarop moet concentreren en geen andere taken tegelijk mag vervullen. In ziekenhuizen dragen ze daarom zelfs opvallende hesjes om te laten zien dat ze met medicatie bezig zijn. Als medicatie niet goed gaat, grijpt de verantwoordelijk apotheker of de IGZ in. Er wordt niet voldaan aan de normen van de procesindustrie. Zo bezien deugt er helemaal niets van het medicatieproces op de foto.

Is het een nu goed en het andere slecht? Nee, het zijn twee kanten van de medaille. Het is een niet op te lossen dilemma. Zo lang het goed gaat in de woongroep uit het artikel, is iedereen blij met de huiselijkheid en de goede zorg. Dan past koken en medicijnen uitdelen bij elkaar. Maar zodra een bewoner de verkeerde medicijnen krijgt en daar ziek van wordt of er aan dood gaat, komt de procesindustrie zorg in beeld. Dan komt er onderzoek van de IGZ en misschien verscherpt toezicht. Dan stellen de Kamerleden, die zich graag als zorggoeroe opstellen, Kamervragen aan Van Rijn en wordt er gevraagd om onmiddellijk in te grijpen. Dan wordt vergeten dat de menselijke zorg in kleinschalige woonvoorzieningen (met de bijbehorende normale menselijke risico’s) toch is wat we met zijn allen willen en waar diezelfde Kamerleden de week ervoor nog voor gepleit hebben.

Ik heb geen oplossing voor dit dilemma, maar ik vind wel dat het te weinig benoemd wordt. En dat er te weinig oog is voor de spagaat tussen menselijke zorg en procesindustrie, waar zorgprofessionals dagelijks in verkeren.