Datum: 11-04-2023

Cultural Fluency

Jaren geleden tijdens mijn MBA opleiding werd mij het belang van cultural fluency bijgebracht. Onlangs werd dat voor mij weer helemaal actueel.

 

Er circuleren vele definities van cultural fluency, met als gezamenlijke kenmerken:

1. Bekendheid met culturen: hun aard, hoe ze werken en manieren waarop ze verweven zijn met onze relaties in tijden van conflict en in tijden van harmonie.
2. Bewustzijn van verschillende dimensies van cultuur, waaronder communicatie.
3. Het vermogen om de basisnormen en perspectieven van mensen uit andere culturen te begrijpen, de context en aanwijzingen in de manier waarop zij communiceren te herkennen, en u aan te passen en te reageren op een manier die u helpt een gedeelde betekenis te bereiken.

 

Zoals zoveel dingen die men zich eigen wil maken, begint het met ‘bekendheid met’. Daarna is het de kunst om je ervan bewust te zijn wanneer het aan de orde is. En tenslotte moet je er iets mee kunnen, een vermogen tot aanpassing en reactie hebben.

 

In het bedrijfsleven begreep ik het belang hiervan onmiddellijk, te meer omdat ik merk hoe mensen (heel) soms in beginsel reageren op mijn eigen voorkomen. Maar het is breder dan vooringenomenheden, en hoewel de cultuurdimensies van Hofstede soms verhelderend kunnen zijn, is cultural fluency praktischer van aard. Hofstede maakte aan de hand van zes culture dimensies een model waarmee de onderliggende drijfveren van een samenleving in kaart worden gebracht. Op basis van deze zes culturele dimensies wordt duidelijk wat de belangrijkste overtuigingen, waarden, houding en gedragingen van een samenleving zijn. Het model van Hofstede kijkt dus naar de belangrijkste drijfveren van een nationale cultuur. Belangrijke inzichten, maar cultural fluency is het handelen en gedragen mét deze inzichten.

 

Mijn eerste echte praktijkervaring met cultural fluency staat mij nog helder bij. Ik zou bezoek krijgen uit Singapore voor een zakelijke bespreking over een mogelijke samenwerking van twee bedrijfsdisciplines. Naast het gewone huiswerk, deed ik ook mijn ‘culturele huiswerk’. Het effect daarvan bleek onverwacht groot, de effectvariabele onverwacht klein: een visitekaartje.

Naar de toenmalige gebruiken (het kan nu anders zijn) in Singapore deed ik wat daar gangbaar zou zijn: 1) het visitekaartje met twee handen aannemen 2) het aandachtig bekijken 3) de persoon aankijken 4) nogmaals even het visitekaartje bekijken terwijl het gesprek voortgaat en je het nog steeds met twee handen vasthoudt 5) het visitekaatje op tafel leggen maar niet wegstoppen.

Kennelijk viel het mijn gast op, na vele ontmoetingen waarbij zijn aangeboden kaartje achteloos in borstzak, binnenzak of lade verdween, deed ik wat hij gewend was en waardeerde. Het is moeilijk te omschrijven wat er daar gebeurde, laat ik het houden bij een stijging in achting. Het gesprek verliep verder geweldig, en onze plannen kregen vervolg.

 

In de afgelopen maanden werd mijn cultural fluency weer aangesproken, maar dan in een privé aangelegenheid: de verkoop van ons huis. De kopende partij was van Japanse afkomst. Het aanvankelijke contact in een driehoek tussen makelaar, koper en verkoper, kende behoorlijk wat stroefheden. De Hollandse directheid kwam offensief over, Hollandse grapjes werkten niet op de lachspieren maar eerder op die in de wenkbrauwen (en: een gemaakte grap kwam na een maand nog steeds als irritatiefactor terug). Vanuit ons perspectief waren de signalen van de koper erg moeilijk te lezen, was er oprechte interesse of werden we aan het lijntje gehouden?

Aandacht voor de communicatie veranderde het hele beloop, verdieping in de Japanse gebruiken (met welkome hulp van een Japanse schoonzus!) en taalgebruik werden de olie in een ogenschijnlijk vastgelopen machine. Geduld, inleving, begrip en uitleg deden de rest. En minstens zo belangrijk: taalgebruik en zinsbouw die de vertaalmachines doorstaan zonder dat het verhaal van betekenis of toon verandert.

 

Waar zij het wonderlijk vonden om een huis te kopen van meer dan 125 jaar oud, vonden wij dat normaal (ooit woonde ik zelfs in een gebouw uit 1705). En pas als je de koopprocedure van een huis aan iemand uitlegt in het Engels, dat vervolgens vertaalbaar moet zijn naar het Japans, merk je hoe complex het kan overkomen. Taxatie, bouwkundige keuring, overdrachtsbelasting, hypotheek, koopaktes, voorbehouden, oplevering, wettelijke bedenktijd etc., alles passeerde de revue. “Hoe zou het mij vergaan om een huis in Japan te kopen?”, vroeg ik mij op een gegeven moment af.

 

Terugkijkend op deze gebeurtenissen waren er diverse momenten waarop de cultuurverschillen het proces hadden kunnen verbreken en beëindigen. Maar wellicht pasten we uiteindelijk bij elkaar als partijen in dit proces. In een markt die tot enige tijd geleden overspannen was, was er geen tijd en ruimte voor cultural fluency. Nu kennelijk wel, en zelfs een noodzaak; zonder cultural fluency zie ik niet hoe we dit tot een goed einde hadden weten te brengen.

 

Inmiddels is het achter de rug en kijk ik terug op toch een vrij intensief proces, weliswaar in de privé sfeer maar ook leerzaam voor mij als adviseur.

 

De belangrijkste leerpunten die ik zelf eruit heb gehaald:

• Begin met oog voor de cultuur en waarden van de ander. Dit hoeft niet eens een andere nationaliteit te zijn, het kan ook een andere cultuur zijn in een organisatie.
• Vandaar uit: realiseer je hoe dingen die je zegt of schrijft, over kunnen komen op de ander. Bij geschreven woorden heb je de tijd om hier goed naar te kijken, doe dat in elk geval. In het gesprek is het inderdaad wat lastiger, een kwestie van opletten.
• Als er sprake is van verschillende talen, en gebruik gemaakt wordt door vertaalmachines: gebruik kortere zinnen en eenvoudigere woorden. Kies woorden die geen meervoudige betekenissen hebben (in het bovenstaande proces vloog bijvoorbeeld ‘onbekend met’ uit de bocht via ‘onwetend’ naar ‘onnozel’).
• Neem het zekere voor het onzekere in je beleefdheid en respect. Ik woon in Noord-Holland, waar iedereen op straat zich vrij voelt om een opmerking te maken. Ik vind dit zelf prima, grappig zelfs, maar het kan voor andere culturen echt schokkend zijn als je zomaar iets zegt op de persoon.
• Wees niet vooringenomen en generaliseer de andere cultuur niet. Het blijven immers individuen waarmee je te maken hebt. Vermijd te denken: “mensen uit dat land zijn van nature ”…”, dus dat geldt vast ook voor degene waarmee ik te maken heb”.
• Geef de ander ook de tijd voor cultural fluency, om zich in te leven in wat jouw cultuur is, en te begrijpen wat je wilt overbrengen. Een beetje geduld, dus.