De avonturen van Gover en Nance (8) De paus
Datum:24-11-2009
De avonturen van Gover en Nance (8) De paus
Gover en Nance hebben in hun vernieuwde winkel een comfortabele zithoek ingericht met een ‘praatstoel’ voor Gover. Vandaag zijn een paar vrienden en vaste klanten op bezoek en Gover vertelt over hun studiereis naar Rome. Hij is nog steeds verbaasd over de governance van de Rooms Katholieke Kerk en zit vandaag op zijn praatstoel:
‘De Rooms Katholieke Kerk blijkt een van de grootste multinationals ter wereld te zijn. Ze laten hun klanten al eeuwen te veel betalen om de pracht en praal te financieren’ begint Gover zijn verhaal. ‘Ze perken de vrijheid van klanten enorm in en toch blijven die klanten lang bij hen. Hun marketingstrategie in vooral Derde Wereld landen is heel slim. Ze binden de klanten en bevorderen de aanwas van nieuwe klanten, die bij hun geboorte al in het klantsysteem worden opgenomen. Een knappe bedrijfsstrategie, al kun je er ethische vragen bij stellen. Hun personeelsbeleid is niet meer van deze tijd. Ze stellen alleen mannen in leidinggevende functies aan. Ze stellen bijzondere eisen aan hun personeel, zoals celibaat, maar staan aan de andere kant allerlei seksuele praktijken met klanten toe. Ze voeren wel een leeftijdsbewust personeelbeleid, waar Donner jaloers op zou zijn. Bijna alle managers in de top werken lang na hun 67ste door’.
Een van de gasten probeert Gover af te remmen: ‘Maar een kerk is toch heel wat anders dan een bedrijf? En je kunt gelovigen toch niet met klanten vergelijken?’ Maar Gover is niet te stuiten. ‘Als de overheid haar burgers als klanten ziet, waarom zou dat voor een kerk dan niet gelden. En de manier waarop de kerk haar bezittingen over de hele wereld bestiert en inkomsten verwerft is toch niet anders dan die van een multinational?’. Voordat de gast een tegenargument heeft kunnen verzinnen, gaat Gover door.
‘Maar over hun governance heb ik me het meest verbaasd. Er is één aandeelhouder. Die heeft een naam, maar niemand heeft hem ooit gezien. De ceo van de onderneming noemt zich ‘paus’ en pretendeert dat hij de plaatsvervanger van de aandeelhouder op aarde is. Dat is de perfecte toepassing van de “Agency theorie” van Jensen en Meckling. God is de principaal en de paus is de agent. Het werkt echter niet zoals Jensen en Meckling bedoelden. Hoe de agent weet wat de principaal wil en hoe de principaal toezicht houdt of de agent de doelen van de principaal wel goed dient, is duister. Ik heb niet kunnen vinden dat er ooit een aandeelhoudersvergadering is geweest of dat er dividend is uitgekeerd. Verder vind ik het vreemd dat het management de ceo uit hun midden kiest, zonder zichtbare bemoeienis van de aandeelhouder en zonder de in Nederland gebruikelijke adviesprocedures. Volgens moderne governancecodes wordt de ceo voor vier tot vijf jaar benoemd. De ceo voor het bedrijf RK wordt voor het leven benoemd en er is niet duidelijk of en door wie hij ontslagen kan worden’.
Een oude wijze klant van katholieke huize, lid van verschillende governance commissies, valt Gover in de rede: ‘je bent wel erg negatief over de Rooms Katholieke Kerk, die heeft de wereld toch ook veel goeds gebracht?’ Gover is even van zijn stuk gebracht, maar herneemt zich: ‘ik heb er geen oordeel over of de kerk veel goeds heeft gebracht. Ik kijk naar het instituut ‘Kerk’ met governance ogen en dan vallen me deze dingen op. Is dat negatief? Ik weet het niet. De kerk bestaat al 20 eeuwen. De langste levensduur van een beursgenoteerde onderneming is 125 jaar. Dat relativeert ook een beetje het belang dat we nu aan governance hechten. Met ‘slechte’ governance volgens de huidige begrippen kun je toch een eind komen.’
Er ontstaat nu een levendige discussie over het belang van moderne governance en de vraag of strakke opvattingen over governance altijd toepasbaar zijn. Ze worden het daar niet over eens. Maar over een paar dingen zijn ze het wel eens. Als bestuurders niet fatsoenlijk en betrouwbaar zijn, werken governance regels niet. En als er geen vertrouwen is, maar alles met regels en toezicht moet, dan loopt de samenleving vast. De Rooms Katholieke Kerk is in de loop der eeuwen meermalen met beide omissies geconfronteerd. Op dit moment zijn gebrek aan fatsoen van bestuurders en gebrek aan vertrouwen in bestuurders in de burgermaatschappij aan de orde. Kan governance helpen om die problemen op te lossen of te beperken? Dat is het moment, waarop Nance de winkel sluit en de aanwezigen een borrel inschenkt.