Drie tips om in de transitie WMo begeleiding staande te blijven

Datum: 13-03-2012

Drie tips om in de transitie WMo begeleiding staande te blijven

De overgang van de functie begeleiding van de AWBZ naar de WMo houdt onze klanten in de care en welzijn intensief bezig. Aan de functie extramurale begeleiding wordt jaarlijks naar schatting tussen de 2,3 – 3 miljard euro uitgegeven. Begeleiding is een functie waar onze klanten een substantieel deel van hun omzet behalen. Deze klanten zien gemeenten worstelen met de materie maar ze moeten oppassen zich niet te sterk te profileren met wat ze kunnen bieden en nalaten kant-en-klare-oplossingen aan te dragen. Dat wordt als hijgerig ervaren, want de gemeentelijke politiek en ambtelijke organisaties willen zelf een eigen proces doorlopen.

Gemeenten hebben van de Rijksoverheid de opgave gekregen de burgers meer te betrekken bij de samenleving. Dat heet ‘een krachtiger burgerschap’ en doet een appel op ‘de kracht van de lokale gemeenschap’. Concreet betekent dit voor de functie begeleiding dat er in het eerste jaar 5% efficiencykorting op de bovengenoemde bedragen wordt toegepast en dat de gemeenten vooral worden uitgenodigd om een list te verzinnen, waardoor op de uitgaven kan worden beknot. In jargon heet dat ‘kantelen’ en ‘ontzorgen’.

Als metafoor: je hebt een grote ronde vaas van aardewerk. Je wilt eigenlijk een kleiner model en vierkant. Je laat hem op de grond vallen, raapt de stukjes bijeen en gaat aan de slag. Het is moeizaam om stukjes van een ronde vaas zo aan elkaar te lijmen, dat ze een vierkant resultaat opleveren. Ik zou een goedkope vierkante accubak kopen (klein model) en vervolgens de stukjes erop lijmen. Dat ze niet helemaal passen is niet zo erg – de vaas wordt er één van een ander soort maar ook voor zijn doel geschikt. Ik zal stukjes overhouden en misschien ben ik ook wel stukjes kwijt, omdat ze tijdens de val op de grond zijn weggeschoten. (Ze liggen onder koelkast of achter de bank – ik kom ze later wel tegen tijdens het stofzuigen.)

Waarom deze metafoor? De vaas is de functie begeleiding. Deze functie blijkt geleverd te worden aan maar liefst 18 cliëntengroepen. Van ouderen met dementie, kinderen met een visuele en een auditieve handicap, mensen met een verstandelijke beperking tot en met multiprobleemgezinnen. Nu blijken er een paar cliëntgroepen (stukjes van de vaas) kwijt te zijn. Erg vervelend als die achteraf onder de koelkast worden gevonden. Daar zit beleidsmatig nog een haar in de soep. En er zullen nog wel meer uitvoeringsproblemen volgen waar beleidsmatig niet in is voorzien, want dat is inherent aan dit soort trajecten. De deconstructie van de begeleiding in stukjes scherf van de vaas en het verzinnen van de list met de accubak is nog volop gaande. De ene gemeente is nog nauwelijks van start gegaan, de andere voert pilots uit en de derde is verwikkeld in een samenwerkingstraject met andere gemeenten.

De gemeenten bezitten niet één vaas die van rond naar vierkant moet maar drie: ook het ‘Werken naar vermogen’ en de ‘Decentralisatie Jeugdzorg’ ondergaan dit procedé. Vanuit het perspectief van de gemeenten kan ik me goed voorstellen dat ze af en toe met hun handen in het haar zitten of eufemistisch geformuleerd: voor een grote uitdaging staan.

Wat betekent dit voor zorg- en welzijnsorganisaties? Per 2013 geldt de overgang van begeleiding naar de gemeenten alleen voor nieuwe cliënten; per 2014 voor alle cliënten. De kans is groot dat gemeenten per 2013 niet klaar zijn met alle stappen die ze volgens het Transitiebureau moeten doorlopen. Voor zorg-  en welzijnsorganisaties lijkt me een ‘rekken-en-erbij-blijven strategie’ in dit stadium het meest passend.

Drie tips:

• Weet voor welke cliëntgroepen je zorg levert: in welke vorm, voor welke kosten en wat een korting van 5% voor de bedrijfsvoering betekent.
• Maak je in alle lagen van de politieke en ambtelijke organisaties bekend maar wees niet te enthousiast met het aanbieden van kant-en-klaar-oplossingen.
• Probeer te doorgronden welk proces de gemeenten afzonderlijk of met elkaar doorlopen, blijf in contact en lever naar behoefte informatie of oplossingen. Ambtenaren moeten op een gegeven moment een beleidsnotitie voor het besluitvormingsproces gaan schrijven en kunnen daar vast wel wat hulp bij gebruiken.