Eerste C3 workshop Governance

Afgelopen woensdag hielden we de eerste workshop over ontwikkelingen in governance in de zorg bij C3 op kantoor. De workshops zijn een vervolg op mijn boekje Circus Governance, dat in mei verscheen.

We hadden een mooi gevarieerd gezelschap van 12 mensen aan tafel. Bestuurders, toezichthouders, directiesecretarissen en MT leden. Sharon en ik leidden de bijeenkomst.
Na een korte inleiding vragen we de deelnemers wat hen bezig houdt, zodat we daar de bespreking op kunnen richten. Voor een deel hadden de deelnemers praktische vragen, die we beantwoord hebben.

De principiële vragen zijn interessanter in het licht van de ontwikkeling van governance. Ik noem er in deze blog een paar.
De relatie naar de stakeholders houdt iedereen bezig, vooral hoe je deze invloed geeft op het beleid en hoe je je verantwoordt. Moet dat leiden tot een 'namaak' algemene vergadering, als surrogaat van de AVA bij een vennootschap of de ALV bij een vereniging? Veel organisaties zoeken naar zo iets. Soms ook vanuit een zekere rigiditeit, omdat er dan iemand is die de raad van toezicht kan ontslaan. Ik raad zo'n constructie altijd ten sterkste af, want je verplaatst het probleem: wie benoemt en ontslaat dan weer de leden van die stakeholdersraad?
Er is ook een belangrijk verschil: aandeelhouders betalen voor hun aandelen en verkrijgen door die investering toegang tot de algemene vergadering van aandeelhouders. Leden van een vereniging betalen contributie en verwerven zo het recht om in de algemene ledenvergadering mee te beslissen. Maar hoe betalen 'stakeholders' van een stichting voor hun toegang tot een algemene vergadering? Dat kan wettelijk helemaal niet.
Als je dus stakeholders structureel invloed wilt geven, zul je de zorgaanbieder moeten ombouwen tot een vereniging. Dat is veel beter dan allerlei kunstmatige aanhangsels aan een stichting.

Een verwant vraagstuk is het 'eigendom'. De stichting heeft geen eigenaren en men zoekt naar een vervanging daarvan. De vennootschap en de vereniging hebben echter ook geen eigenaren. Een aandeelhouder is eigenaar van de aandelen, maar niet van de onderneming. Dat is anders dan in de VS, waar we dat eigendomsbegrip onterecht van importeren. Leden zijn evenmin eigenaar van de vereniging. In Nederland is er dus niemand eigenaar van een rechtspersoon. De stichting is hierop geen uitzondering.

Er zijn dus geen eenvoudige oplossingen om het benoemen en het ontslag van de raad van toezicht bij een ander neer te leggen. Ik denk ook niet dat daarmee een probleem wordt opgelost. Wel kwam de vraag aan de orde waar de legitimiteit van de raad van toezicht op gestoeld moet zijn. 'wie ben ik dat ik toezicht mag houden en waarom kan ik dat?' is de vraag die iedere toezichthouder zich moet stellen. Dat heeft met je persoon te maken en met je visie op toezicht.

Een groot deel van het gesprek tijdens de workshop ging ook over het samenspel tussen raad van bestuur en raad van toezicht. Wanneer ben je dichtbij en wanneer moet je afstand houden als raad van toezicht. We merkten dat de opvattingen daarover veranderen. Van de raad van toezicht wordt meer betrokkenheid en kennis van de organisatie verwacht dan een paar jaar geleden. Dat maakt het moeilijker om de raad van bestuur niet voor de voeten te lopen. Het vraagt ook van de raad van bestuur het vermogen om met de raad van toezicht te delen zonder zijn verantwoordelijkheid te ontlopen. Dit onderwerp hebben we uitgebreid verkend. Dat gaat ook leuk met een groep van bestuurders en toezichthouders in een veilige omgeving.
Andere onderwerpen waren onder andere het werken met commissies in de raad van toezicht, 360 graden feedback methoden voor het beoordelen van de raad van bestuur, de contacten van de raad van toezicht met de organisatie, de informatievoorziening en de verantwoording.

De deelnemers vonden het een geslaagde workshop. Door in zo'n kleine groep te werken krijg je veel diepgang en kun je open praten. In het najaar organiseren we de volgende workshop. U kunt op de website  van C3 nog inschrijven.