Hoe moet het met de dommen?

Datum: 14-08-2011

Hoe moet het met de dommen?

Ik heb de laatste weken achter elkaar een aantal toekomstverkenningen gelezen. Het valt mij daarbij op dat sommige zaken steeds terugkomen. Waarbij voor mij de vraag is of er echt sprake is van een trend, die iedere voorspeller ziet of dat men elkaar maar napraat. Dat laatste gevoel heb ik bij alle verhalen over mondigheid van de burger en zijn omgang met informatie.
Lees er bij voorbeeld Megatrend 8 van Adjiedj Bakas op na.

Bakas en vele anderen gaan ervan uit dat de gezondheidszorg fundamenteel verandert doordat patiënten goed geïnformeerd zijn via internet, keuzen kunnen maken en de dokter kritisch kunnen bevragen. De patiënt doet volgens de trendwatchers aan zelfdiagnostiek, hij bepaalt zelf de zorg die hij wil hebben, hij neemt de regie over zijn levenseinde. De patiënt ‘protoprofessionaliseert’ en ‘empowert’ . Hij kan de kwaliteit van zorg beoordelen en daardoor bijsturen. Ook de toekomstige Wet op de Cliëntenrechten gaat ervan uit dat de consument de kwaliteit bepaalt en dat de overheid daar dan niet meer op hoeft te letten.

In al die stellingen zit naar mijn idee een enorm kokerdenken en een onterechte extrapolatie van de eigen leefwereld. Natuurlijk kunnen Bakas, hogere ambtenaren, politici en alle andere mensen die doorgeleerd hebben op deze wijze handelen (als ze dat willen en er de energie in steken).
Maar de samenleving bestaat niet alleen uit hogere opgeleide, assertieve mensen met de tijd en het geld om hun eigen leefwereld te sturen.

Anderhalf miljoen Nederlanders zijn ‘laaggeletterd’ of ‘functioneel analfabeet’. Het is overigens geen allochtonenprobleem, want het betreft een miljoen autochtonen. Zij kunnen nauwelijks lezen en schrijven en waarschijnlijk evenmin rekenen. Dat is 13% van de Nederlandse volwassen bevolking. Door de achteruitlopende kwaliteit van het onderwijs en de vele voortijdige schoolverlaters zal dit percentage in de komende jaren alleen maar toenemen. Volgens Thomas Dalrymple is in Groot-Brittannie al 25% feitelijk analfabeet.

Een groot deel van de bevolking kan niet lezen of niet begrijpen wat er staat. Dat is in de supermarkt al een probleem, maar bij de dokter helemaal. Ze kunnen papieren en digitale informatie niet begrijpen. Daarnaast is het taalgebruik van de zorgprofessional en diens jargon (en het tempo, waarin dat wordt afgevuurd) niet te volgen. Zorg ‘overkomt’ hen, zonder dat ze het snappen en in staat zijn zelf de goede dingen te doen. Medicijnentrouw is daar een voorbeeld van: je stopt met de pillen als de koorts weg is, ook al heeft de dokter 10 keer gezegd dat je de kuur af moet maken wil deze effectief zijn.

In al die prachtige ‘mondigheid’ verhalen komt deze groep niet voor. Hoe meer we ons richten op de mondige, assertieve, begrijpende groep, hoe meer we ‘de dommen’ in de kou laten staan.
Ik zou graag eens van een trendwatcher horen hoe hij de toekomst van de dommen in de gezondheidszorg ziet.