Kiezen uit twee kwaden

Datum: 21-10-2012

Kiezen uit twee kwaden

Mijn vrouw en ik volgen de serie ‘Borgen’ op Canvas TV.

De serie is eerder op Nederland geweest, maar toen heb ik hem gemist. ‘Borgen’ betekent ‘Burcht’ en is de bijnaam van het Deense regeringscentrum zoals bij ons ‘Het Binnenhof’. De serie gaat over de eerste vrouwelijke premier van Denemarken, Brigitte Nyborg. Iedere aflevering komt ze voor een nieuw politiek dilemma te staan, vaak erfenissen van haar voorgangers. Je ziet hoe ze worstelt om goed te besturen, haar integriteit te bewaren en het met haar gezin goed te houden. Ze is getrouwd met Philip, een leraar economie, en heeft een dochter en een zoon.

In de aflevering van afgelopen woensdag zat een dilemma, dat me al een paar dagen bezighoudt. Voor ik daarop inga, moet ik eerst iets vertellen over het grote verhaal in deze aflevering.

De hoofdlijn is de komst van de president van een voormalig USSR-land. De man is al 20 jaar aan de macht en met de democratie is het in dat land niet best gesteld. Toch komt hij naar Denemarken om het voorzitterschap van een internationale democratische organisatie over te nemen. Hij wil ook voor 1,5 miljard Deense kronen aan windmolens kopen. Dat vindt iedereen natuurlijk prachtig. Totdat blijkt dat de president in ruil daarvoor de uitlevering van een dissident van zijn land wil, die toevallig in Denemarken lezingen geeft. Natuurlijk slaagt Brigitte Nyborg erin om zowel het windmolencontract binnen te halen als de dissident niet uit te leveren. Het is tenslotte een tv-serie.

In zo’n aflevering zitten altijd andere korte verhaallijnen. Een scene van maar twee minuten liet het dilemma zien, waar ik hiervoor over schreef. Brigitte komt thuis en vraagt haar man of hij nog aandelen heeft in de leverancier van de windmolens. Philip heeft die aandelen al jaren en er behoorlijk op verloren. Dan vraagt de premier haar man om de aandelen onmiddellijk te verkopen omdat morgen de deal van 1,5 miljard gesloten zal worden (en de aandelen dan fors in waarde zullen stijgen). Philip verkoopt direct zijn aandelen en monkelt nog een beetje na over het vele geld dat zo aan zijn neus voorbij gaat. Einde scene.

Toen ik de scene zag, vond ik het zorgvuldig van de premier dat ze hieraan dacht en op deze wijze iedere schijn van belangenverstrengeling wilde voorkomen. Het lijkt heel integer om persoonlijk gewin te voorkomen bij zo’n ingrijpende beslissing. Als er ooit vragen over komen, kun je goed uitleggen dat je als privépersoon geen voordeel hebt gehad van een deal, die je als premier sluit. Gelet op de zaken rond Hooijmaijers en Van Rey is dat geen overbodige luxe. Dus chapeau voor Brigitte Nyborg, dat ze niet in zo’n situatie wil komen.

Maar zo eenvoudig ligt het bij nader inzien niet. Philip verkoopt als hij van zijn vrouw gehoord heeft van de grote order die het bedrijf waarschijnlijk binnenhaalt. Dat is handel met voorkennis, een misdrijf waarvoor je de gevangenis in kunt gaan. Brigitte heeft hem gevraagd dit te doen, dus ze heeft haar man aangezet tot het plegen van een misdrijf. Ook dat is strafbaar. Bovendien heeft ze vertrouwelijke informatie uit haar ambt (premier) verteld aan mensen (haar echtgenoot) die dat niet mogen weten. Dat is misschien geen misdrijf, maar wel een overtreding van het ambtsgeheim. In één scene gebeuren dus drie dingen, die niet door de beugel kunnen. Terwijl de intentie ongetwijfeld integer is.

Als je er zo naar kijkt, krijgt die scene ineens een heel andere lading. Dan laat ze het kiezen tussen twee kwaden zien. Moet je nu de wet overtreden om in de toekomst een schoon geweten te hebben en overal -tot aan een parlementaire enquête toe- te kunnen uitleggen dat je als bewindspersoon geen persoonlijk voordeel hebt gehad van een grote zakelijke transactie? Of moet je je nu aan de wet houden met het risico dat je later het verwijt krijgt persoonlijk gewin na te streven?

Ik heb me afgevraagd wat ik in zo’n situatie zou doen, al zal ik nooit de vrouwelijke premier van Denemarken kunnen zijn. Ik heb voor mezelf geen duidelijk antwoord. Ik neig ertoe om me aan de wet te houden en eventuele latere sores dan maar voor lief te nemen. Een laffe oplossing is om de voorkennis niet te gebruiken, de aandelen na de deal te verkopen en de opbrengst aan een goed doel te schenken. Maar dat lijkt me een iets te gemakkelijke weg uit het dilemma.
Bovendien wordt het weer heel anders als de deal niet doorgaat en de aandelen verder kelderen.

Het boeiende van zo’n dilemma is dat je het nooit goed kunt doen. Beide keuzen kunnen maatschappelijke en persoonlijke problemen veroorzaken. Je weet nooit hoe het uitpakt en toch moet je zo’n beslissing in korte tijd nemen. Je moet in ieder geval zelf voldoende vertrouwen hebben in je beslissing om je daarover later publiekelijk te kunnen (en willen) verantwoorden. Waarbij je ook zeker weet dat er later mensen kunnen zijn, die met grote verontwaardiging achteraf schande spreken van je beslissing en ‘met de kennis van nu’ de beslissing van toen veroordelen.

Beste lezer, Wat zou u doen?