Koeien en zelfsturing
Datum: 29-07-2016
Koeien en zelfsturing
De huidige maatschappelijke trend is dat koeien in de wei horen en niet het hele jaar op stal. De Partij voor Dieren maakt zich daar druk over, Wakker Dier nagelt kaas van stalkoeien aan de schandpaal, landschapsbeheerders willen het en het is belangrijk om fietsende stadsmensen een gevoel van natuur te geven. Er zijn maar twee partijen die moeite hebben met deze trend, de boeren en de koeien. De boeren moeten hun bedrijfsvoering veranderen en dat kost geld. De koeien blijken helemaal niet naar buiten te willen als ze een comfortabele stal hebben. De foto met dartel springende koeien in het voorjaar moet wel fake zijn als je de verhalen van boeren hoort dat koeien helemaal niet naar buiten willen.
Vanmorgen stond daarover een prachtig verhaal in de Volkskrant. Een boer uit Neerkant vertelt hoe hij zijn bedrijf ombouwde zodat de koeien naar buiten kunnen. Dat kostte geld, maar hij krijgt wel iets meer voor zijn melk. Maar wat blijkt: de koeien willen helemaal niet naar buiten en konden dat in het begin ook niet. Er waren drie man nodig om een koe naar buiten te jagen. Daar bleken de koeien niet te weten wat ze moesten doen, omdat ze het grazen verleerd waren. Er moest een ‘weidecoach’ aan te pas komen om het proces op gang te brengen.
De koeien zijn inmiddels gewend en kunnen weer grazen. Maar ze komen na een korte periode buiten weer snel naar binnen, omdat het daar aangenamer is. Er heerst een betere temperatuur, er zijn geen dazen (steekvliegen), het regent er niet, het eten is beter en de melkrobot staat binnen. Voor de koe hoeft die wei niet zo nodig. Volgens een weidecoach in het artikel moet de boer van alles doen om de koe te verleiden de wei in te gaan.
Toen ik dit las, zag ik direct de parallel met de trend van zelfsturing. Ook daar gaat het om geld, namelijk besparen op management. En ook daar zitten de lijdend voorwerpen, de medewerkers, vaak helemaal niet op die nieuwe trend te wachten. Koeien kun je van te voren niet vragen wat ze willen, aan mensen kun je dat wel vragen. Dat gebeurt niet altijd. Zelfsturing is mode, het moet en we vinden het vanzelfsprekend goed, ook al voelen twee partijen, de managers en de medewerkers er in eerste instantie niets voor. Ook hier zijn allerlei soorten coaches nodig om het voor elkaar te brengen. Bij zelfsturing moeten medewerkers weer leren zelf beslissingen te nemen, zoals de koeien het grazen opnieuw moesten leren. Sommige medewerkers voelen zich nog steeds aangetrokken tot de klassieke veilige ‘stal’ in de vorm van de manager, die zorgt voor een aangename omgeving waar je je nergens druk over hoeft te maken.
Er zijn ook verschillen tussen de weidegang van koeien en zelfsturing in organisaties. Voor weidegang moeten eerst condities geschapen worden, die geld kosten. Vervolgens moet er een zorgvuldig en langdurig programma zijn om de koeien te laten wennen aan de nieuwe situatie en hen -al dan niet met zachte drang- te bewegen zich volgens de nieuwe spelregels te gaan gedragen. Dat vraagt veel geduld en lange tijd, zoals de boer uit Neerkant beschrijft. En dan nog doen de koeien niet helemaal wat in de ideologie van hen verwacht wordt: de voorkeur geven aan de wei boven de stal.
Bij de invoering van zelfsturing of zelforganisatie in organisaties zie we niet altijd die zorgvuldigheid. Zelfsturing moet snel worden ingevoerd, want we willen dit jaar bezuinigen op management. De condities worden niet vooraf geschapen, maar tijdens het proces of daarna. Zo wordt zelfsturing nogal eens gericht op het primaire proces om na een tijd te constateren dat de ondersteunende diensten niet meewerken (terwijl aan het veranderen daarvan geen aandacht is gegeven). Coaches zijn vaak deels de voormalige leidinggevenden die dus in dezelfde setting ineens ander gedrag moeten gaan vertonen. Het wordt te vaak vanzelfsprekend geacht dat medewerkers hunkeren naar zelfsturing en dat zo maar kunnen, ook al hebben ze jaren geen beslissingen mogen nemen. En zoals koeien de wei niet vanzelfsprekend als lonkend perspectief zien, zijn er medewerkers en teams, die liever niet zelf sturen maar hopen dat de manager hun problemen oplost. Er is nog een groot verschil: de koeien kunnen weer de stal in als ze de wei even zat zijn, maar medewerkers kunnen niet terug in de hiërarchie als ze zelfsturing zat zijn.
Misschien kunnen we voor goede zelfsturing nog wel heel veel van de wijsheid van de boeren en hun koeien leren.