Leiden en succesvol leiderschap

Datum: 27-09-2008

Leiden en succesvol leiderschap

Wat bepaalt het succes van een leider? Zijn/haar eigenschappen: van het hebben van een conceptueel vermogen en daadkracht tot en met humor? De formele positie (en macht)? De situatie waarin de leider opereert: is er crisis of gaat het voor de wind? Het Financieele Dagblad van vandaag, 27 september 2008, geeft inspiratie om een weblog aan deze vraagstukken te wijden.

Op de voorpagina van het FD staat bovenaan een fotootje van Herre Kingma: ‘Moeilijke klus, Herre Kingma mag puinruimen in medisch centrum’. Aan Herre Kingma worden hier persoonlijke eigenschappen toegedicht, want hij is de sterke man die de klus is gevraagd te klaren. In de kop op pagina 15 ligt het genuanceerder: ‘Herre Kingma over de lust van plannen en de last van uitvoering’. Hoewel Kingma over eigenschappen beschikt die hem de sterke man maken, lijkt het niet zo simpel te zijn om plannen tot uitvoering te brengen. De context waarin Kingma opereert, bepaalt mede of zijn klus gaat slagen.

In het interview op pagina 17 wordt dat verduidelijkt. Kingma: ‘We schrijven inmiddels 6 kwartalen rode cijfers en het verlies voor 2008 wordt nu geschat op 6 miljoen euro’. Vervolgens is te lezen dat Kingma zijn organisatie vorig jaar al heeft voorbereid op bezuinigingen vanwege de ingezette marktwerking. Maar dit inzicht heeft nog onvoldoende zoden aan de dijk gezet.

Heeft u wel voldoende greep op uw organisatie?, vraagt de journalist. ‘U bent er tenslotte al sinds 2006’. Kingma herformuleert de vraag in: ‘Heb ik wel genoeg inzicht in de organisatie?’. In de beantwoording van zijn eigen vraag geeft hij aan, dat hij na een aanloopperiode nu zicht op zijn organisatie begint te krijgen. Ook dat hij in zelfsturing door dokters een belangrijke oplossingsrichting ziet. Hoewel hij deze richting heeft ingezet, betekent dat niet dat het automatisch anders gaat. ‘Het staat allemaal in de kaderbrief, maar het moet nog wel gebeuren’.

Hoe is dit kleine stukje uit het interview met Kingma vanuit het perspectief van leiderschap te duiden? Ik ga te raden bij Gary Yukl. Yukl is de wetenschapper die al jaren gepubliceerd onderzoek over leiderschap volgt en beschrijft. Hij komt op basis daarvan tot de conclusie dat eigenschappen van de leider indirect zijn of haar succes bepalen. Kingma kan dus fantastische kwaliteiten hebben. Daarmee komt hij er niet.

Ook het gedrag van Kingma zelf bepaalt volgens Yukl niet direct zijn succes. Of Kingma een succesvol leider is in dit ziekenhuis, heeft te maken met de prestaties van zijn ondergeschikten, de helderheid in de rollen van zijn ondergeschikten, de mate waarin zijn ondergeschikten in staat zijn om als team te functioneren en zo meer. Kingma is in zijn succes afhankelijk van hoe hij groepen in zijn organisatie weet te beïnvloeden. Als hem dat lukt, zorgen deze groepen voor zijn succes.

Er is nog een andere belangrijke factor die het succes van Kingma bepaalt: is er voor Kingma iets te veranderen? Is het economisch tij slecht? Is er crisis? Grote druk vanuit de buitenwereld en/of de binnenwereld? In een dergelijke situatie kan Kingma kwaliteiten laten zien die in een stabiele, goed geoliede organisatie niet nodig zijn. In een stabiele situatie heeft een leider in essentie weinig toe te voegen. Het loopt immers goed.

Hier ligt de uitdaging die Kingma ook ziet. Want in de zorg rommelt het en het barst van de incidenten. Op financieel gebied heeft het gros van de bestuurders kopzorgen. Als Kingma in de ambiguïteit en hectiek waarin de gezondheidszorg op dit moment zit, gedrag laat zien dat zijn dokters, verpleegkundigen, paramedici en ondersteunende diensten positief beïnvloedt, dan doet hij het goed.

Samenvattend: De eigen eigenschappen en de formele positie in de organisatie beïnvloeden het gedrag van de leider maar leiden niet automatisch tot succesvol leiderschap. Leiders komen via anderen en dankzij de moeilijkheden in de context aan het eigen succes. Succes versterkt de machtspositie en het (‘goede’) gedrag van de leider. En dat gedrag beïnvloedt de acties van ondergeschikten en buitenstaanders in positieve zin, hetgeen weer bijdraagt aan het succes. Aan Kingma en andere bestuurders om een dergelijke, zichzelf positief versterkende spiraal te creëren. Petje af voor de bestuurders die dat lukt/is gelukt.

Voor het werk van Gary Yukl zie bijvoorbeeld: Leadership in Organizations.