Maak dokters geen aandeelhouders van het ziekenhuis!
Datum: 29-04-2008
Maak dokters geen aandeelhouders van het ziekenhuis!
In het blad Zorgmarkt van april 2008 staat een verslag van een rondetafel bijeenkomst onder de titel ‘Van wie is het ziekenhuis? Zonder dokter geen ziekenhuis’. In dat artikel komt de vraag aan de orde of de stichtingsvorm nog wel de goede vorm is voor een ziekenhuis of dat beter voor een BV gekozen kan worden. Met grote stelligheid beweert de enige medisch specialist aan tafel, dat de patiënt beter af is als de specialisten mede-eigenaar zijn van het ziekenhuis. Dan zou de efficiency verder omhoog kunnen. Een ziekenhuisdirecteur stelt direct de vraag waarom die efficiency-voorstellen dan nu niet gedaan worden.
Deze korte dialoog laat in essentie zien dat het een gedachtefout is, dat het ziekenhuis beter functioneert als de dokters eigenaar zijn. Een aandeelhouder bemoeit zich namelijk niet met de bedrijfsvoering, maar stelt eisen aan het rendement. In principe bemoeit de aandeelhouder zich ook niet met de strategie van de onderneming, tenzij deze strategie zijn aandeelhouderswaarde aantast, zoals sommige aandeelhouders van ABN AMRO en Stork vonden.
Als alle aandeelhouders zich met de koers en de bedrijfsvoering bemoeien, dan wordt het een puinhoop. Zeker als die aandeelhouders het niet eens zijn, zoals bij een verzameling individuele medisch specialisten zeker het geval zal zijn. De raad van bestuur moet de strategie bepalen en zorgen voor goede bedrijfsvoering en voldoende rendement. In de Nederlandse opvatting van ondernemen moet hij de belangen van alle stakeholders afwegen en niet alleen het belang van de aandeelhouders centraal stellen. Gaat dat allemaal beter als de medisch specialisten aandeelhouder zijn? Volgens mij niet. Tenzij ze zich aanzienlijk minder met strategie en bedrijfsvoering bemoeien dan ze nu als medische staf doen en die zaken echt overlaten aan de raad van bestuur. Maar dat is nu juist niet de bedoeling van de adepten van de specialist als aandeelhouder.
Bij andere professionele groepen hebben ze beter begrepen hoe het aandeelhouderschap werkt. Daar kiezen ze er altijd voor om de aandeelhouders juist geen invloed op de bedrijfsvoering te geven en maar zeer beperkt invloed op de strategie. Groepen accountants, advocaten of consultants hebben de aandelen van hun onderneming in handen. Dat heet daar partner. De partners benoemen een bestuur, dat de onderneming leidt. Dat bestuur kan uit hun midden komen of van buiten de groep worden aangetrokken. De partners kunnen (met zorgvuldige procedures) dat bestuur naar huis sturen. Ze beslissen over belangrijke strategische items (zoals de vraag of KPMG Nederland met KPMG Duitsland moet fuseren). Maar ze bemoeien zich niet met de bedrijfsvoering. Sterker nog, daarin accepteert iedere partner de spelregels, die de raad van bestuur hem oplegt.
En hier wringt nu precies de schoen in ziekenhuizen. In tegenstelling tot partners van een accountancyfirma zijn de medische professionals niet direct verbonden met de organisatie waar ze voor werken en lopen de belangen van de medische professional en het ziekenhuis niet parallel. Dat los je niet op door dokters aandelen te geven. Dan hebben die dokters wel iets te zeggen over het rendement van het ziekenhuis. Maar als ze dan nog steeds geen aanwijzingen van de (deels door henzelf benoemde) raad van bestuur aanvaarden over de bedrijfsvoering en het professionele handelen (m.u.v. het directe professionele oordeel over de diagnose en de behandeling), dan wordt het probleem dus alleen maar groter. De aandeelhouders (medisch specialisten) zullen dan ontevreden zijn over het rendement omdat de raad van bestuur niet in staat is zijn contractanten (medisch specialisten) goed aan te sturen.
De onbestuurbaarheid van het ziekenhuis wordt dus alleen maar groter als we medisch specialisten aandeelhouder maken. Niet doen dus!
Tenzij er een uitruil plaatsvindt: de medische staf wordt opgeheven en de toelatingsovereenkomsten verdwijnen. Medisch specialisten gaan of in loondienst van het ziekenhuis of krijgen een zakelijke overeenkomst met het ziekenhuis vergelijkbaar met een partnercontract bij een accountantsfirma, dus met veel minder professionele vrijheid. Ze accepteren de aanwijzingen die de raad van bestuur hen geeft voor goede bedrijfsvoering en goede zorg. In ruil daarvoor worden ze aandeelhouder en krijgen op die manier rendement over het ziekenhuis en het recht om de raad van commissarissen (en daarmee indirect de raad van bestuur) te benoemen of te ontslaan. Zo hebben ze het in Amerikaanse ziekenhuizen, die eigendom van de dokters zijn, opgelost. De raad van bestuur kan een disfunctionerende specialist ontslaan, die dan ook zijn aandelen te koop moet aanbieden.
Ik denk niet dat de huidige generatie medisch specialisten eraan toe is om de medische staf en de toelatingsovereenkomst in te leveren om daarvoor in de plaats aandeelhouder te worden. Als er geen bereidheid is tot die uitruil, dan kan de conclusie niet anders zijn dan:
Maak dokters geen aandeelhouders van het ziekenhuis!
Daar komt alleen maar gedonder van.