Menselijke maat

Datum: 28-01-2008

Menselijke maat

Mijn buurman gaf afgelopen vrijdag een fraai en humorvol afscheidscollege over zijn ervaringen als docent. Hij heeft jaren colleges gegeven aan studenten over de do’s en don’ts bij wetenschappelijk onderzoek. Tegelijkertijd nam er nog een collega docent afscheid. In dit college werd en passant een fraai overzicht gegeven over de teloorgang van de zorg. Niet zo fraai om dit te horen als je in de zorg werkzaam bent. En juist daarom goed om dit met u te delen.

In dit college werd duidelijk gemaakt dat in de huidige praktijk van de zorgverlening, medisch en verpleegkundig, het ontbreekt aan de menselijke maat. Het huidige systeem wordt beheerst door zakelijkheid en efficiëntie. Deze trend veroorzaakt een verharding in de relatie tussen zorgverlener en patiënt. Om het verhaal kracht bij te zetten, werd een arts geciteerd die patiënt is geworden. Deze arts (Bart van Boheemen, interview NRC katern van december 2007)  beschreef op de volgende wijze, wat er op dit moment ontbreekt in de zorg:
” zieke mensen zijn kwetsbaar, zij zijn uit balans, afhankelijk en kunnen niet meer goed voor zichzelf opkomen. Ernstige zieke mensen zijn geen cliënten of consumenten. Daar sluit je geen behandelovereenkomst mee af, daar zorg je voor met compassie en empathie”.

Treffend samengevat. En helaas ook voor mij herkenbaar in de situaties die wij in onze advies- en interim-managementpraktijk tegenkomen. Zorgverleners die onder de druk van efficiënt werken, regelgevingen, protocollen, etc. niet meer in staat zijn hun werk goed te doen. Het ontbreekt ze eenvoudigweg aan mogelijkheden om tijd te geven aan de patiënt, zorgzaamheid te bieden.
Maar de paradox in dit verhaal is, dat efficiënt werken, protocollengebruik etc. juist wachtlijsten oplost (Sneller Beter), de werkdruk vermindert en de veiligheid verhoogt. Dit zou toch bij moeten bijdragen aan een betere zorg.

Hoe brengen we in dit dilemma de menselijke maat weer terug? Een pasklaar antwoord op dit vraagstuk is moeilijk te geven. Het zorgverleningsstelsel is inmiddels verworden tot een weerbarstige knoop. Dit maakt het lastig om deze knoop te ontrafelen. Laat ik een poging wagen.

Het woord maat is wat mij betreft goed getypeerd. De ‘maatafstand’ tussen professional en patiënt is te groot. Hierin ligt voor een deel ook de oplossing. Verklein de afstand (letterlijk en virtueel). Breng daar waar het kan de zorg weer dicht bij de patiënt. Dit kan op belevingsniveau, in serviceverlening  en in healing environment. Met kleine initiatieven is dit al te realiseren op afdelingsniveau binnen een ziekenhuis/oudereninstelling.  Maar ook voor de thuiszorg op wijk/omgevingsniveau. Creëer overzichtelijke organisaties/eenheden/zorgpaden en regels. Geef professionals verantwoordelijkheid, vertrouw daarop. Maar wees duidelijk als dit vertrouwen geschonden wordt.  Geldt ook voor de patiënt/cliënt. De patiënt kan heel goed zijn eigen verantwoordelijkheid en beslissingsbevoegdheid behouden. Deze hoeft hij niet uit zijn handen te laten vallen, bij het binnengaan van een zorginstelling. Alleen zij die kwetsbaar zijn, uit balans en afhankelijk, moeten erop kunnen vertrouwen dat alle zorg gegeven wordt en uit handen wordt genomen .

Als bijdrage in het omgaan met dit soort vraagstukken wil ik het boekje van Eckhart Wintzen de “Eckarts Notes” onder uw aandacht brengen. Buiten dat het een plezier is om het te lezen, werd ik getroffen door de eenvoud en duidelijkheid.  Paralellen met de zorg zijn snel getrokken. Kortom wat mij betreft relevant en leerzaam. De Zorg kan zijn voordeel hiermee doen. Ik hoor graag wat uw mening is.