Datum: 26-04-2021

Protocol of professioneel oordeel

In de Volkskrant van 24 april (Zaterdag en Opinie pagina 8 en 9) staat een interessant artikel over de wijze waarop GGD Limburg-Noord met de spillage van vaccins is omgegaan en hoe dat botst met de Haagse regel-neurose.

Eerst even kort de situatie: GGD ’en houden aan het eind van de dag vaccins over. Dat heet ‘spillage’. De vraag was hoe we voorkomen dat die vaccins weggegooid worden. Voor VWS en de GGD koepel was het vanzelfsprekend dat de 25 GGD ‘en niet zelf konden bedenken, maar dat er een landelijk protocol moest komen. Daar deden ze meer dan een maand over (en wat is er in de tussentijd gebeurd met de overblijvende vaccins?). Het protocol was bedoeld om te bepalen naar welke kwetsbare mensen en langdurig zieken de vaccins aan het eind van de dag zouden krijgen. Na anderhalve maand landelijk gepalaver werd men het niet eens wie de kwetsbaren waren. Toen is een typisch bureaucratische oplossing gekozen. Men schrapte de ‘kwetsbaren’ uit het protocol, omdat het te moeilijk was om criteria te bepalen. Dus de groep waar het protocol voor bedoeld was, werd uit het protocol geschrapt (sic).

In Limburg-Noord heeft de GGD daar niet op gewacht, maar zelf een praktische oplossing gevonden. Ze hebben de huisartsen gevraagd een lijst van 100 (voor de regio, niet per huisarts) kwetsbare patiënten op te stellen, die als eerste gebeld konden worden als er vaccins over waren. Als de lijst van 100 was afgewerkt, dan werd een nieuwe lijst opgesteld, opnieuw gebaseerd op de professionaliteit van de huisartsen. Zo zijn in een maand 250 kwetsbare patiënten gevaccineerd. Totdat dit succes in de krant kwam.

Toen werd halsoverkop het protocol gepubliceerd en werd deze werkwijze verboden. Het paste immers niet in de landelijke bureaucratie en dat weegt zwaarder dan de gezondheid en het welbevinden van zwakke burgers. Gelukkig was de minister zo verstandig om onmiddellijk het protocol te overrulen en werd deze praktijk weer ‘toegestaan’. Inmiddels nemen meer GGD ‘en deze werkwijze over.

Wat hier botst (en niet alleen hier) is het vertrouwen op het protocol of op het professionele oordeel van de professional, in dit geval de Limburgse huisarts. GGD Limburg-Noord koos voor dat laatste. VWS en de landelijke koepels verloren zich in het eerste. De angst voor ongelijkheid en voor aansprakelijkheid is inmiddels zo groot geworden, dat alles volgens strakke regels moet. Datzelfde zien we bij de vraag of huisartsen het Astra-Zeneca vaccin mogen toedienen aan mensen onder de 60, die daar om vragen en bereid zijn daarvoor te tekenen. Vanuit de noodzaak tot snel vaccineren en het werk van de huisarts volkomen logisch. Vanuit regelneurose en angst voor aansprakelijkheid een onbegaanbare weg. Huisartsen krijgen daar ook geen steun in, maar worden bang gemaakt, onder andere door de VVAA.

Toen we begonnen met protocollen, was dat een goede en logische ontwikkeling. Zo kon de willekeur van het oordeel van de arts verminderd worden, werden gelijksoortige patiënten op gelijke wijze behandeld, konden artsen beter opgeleid worden en konden obsolete behandelwijzen aan het licht komen.

Maar inmiddels zijn we zo doorgeschoten in protocollen, dat die heilig zijn en de professional alleen maar uitvoerder van het protocol mag zijn. Daarbij wordt voorbijgegaan aan de oorspronkelijke insteek van protocollen en richtlijnen. Ze zijn bedoeld als hulpmiddel, maar niet als wet. De professional moet altijd beargumenteerd van de richtlijn/het protocol af kunnen wijken, als hij/zij op grond van professionele kennis en ervaring ziet dat de patiënt iets anders nodig heeft. Dat dreigen we volledig kwijt te raken, ook door de opstelling van de IGJ, het tuchtrecht en soms het OM. Afwijken van het protocol wordt dan geen professioneel oordeel, maar een overtreding of zelfs een misdrijf. Dat komt ook door de woorden die we gebruiken. Een ‘richtlijn’ is precies wat het zegt een richtlijn om te handelen, waar je beargumenteerd vanaf kunt wijken. Een ‘protocol’ is een strak gereguleerde procedure, waarin alles zo moet verlopen als door de opstellen van het protocol is bedacht. Richtlijnen passen dus bij professionals en protocollen niet. Protocollen zijn voor staatshoofden, al hebben we bij het bezoek van Van der Leyen en Michel aan Erdogan kunnen zien welke puinhoop er rond protocollen kunnen ontstaan.

Laten we dus vooral professionals niet opzadelen met protocollen, maar het ondersteunen met richtlijnen, die vooral door de professionals zelf opgesteld en gewaardeerd worden.