Risico's

Ik las gisteren het jaarverslag van Shell. Daarin valt mij altijd de uitstekende risicoparagraaf op.
In vier pagina’s benoemt Shell 18 grote risico’s voor de onderneming. Ook in de jaarverslagen van andere beursgenoteerde ondernemingen lees je zo’n duidelijke en expliciete risicoparagraaf.

In de jaarverslagen van zorgorganisaties zult u tevergeefs naar een paragraaf met expliciete beschrijving van de risico’s zoeken. Het verplichte jaardocument is een vloedgolf van verplichte informatie, maar dat staat er niet in. De regels voor de verslaglegging (een document van 157 pagina’s) eist van alles, maar ten aanzien van risico’s staat er alleen onder bedrijfsvoering (pagina 20) ‘Beschrijf naast deze gegevens voor welke risico’s, kansen en onzekerheden uw concern zich geplaatst ziet en welke maatregelen u hebt genomen om risico’s te beheersen. Beschrijf op welke wijze u uw activiteiten bewaakt en verantwoordt. Beschrijf interne risicobeheersings- en controlesystemen. Beschrijf tenslotte welke belangrijke wijzigingen zich in de bedrijfsvoering hebben voorgedaan en geef aan hoe u die met het toezichthoudend orgaan hebt gecommuniceerd.’

Ik heb in het archief Jaardocumenten de gegevens van 2009 opgezocht van een paar organisaties, die in 2010 of 2011 in problemen zijn gekomen. Ik zal zo kies zijn ze niet met naam te noemen, maar ik lees in al die jaardocumenten niets over de risico’s, die een jaar later tot een immens probleem leidden. Dat kan betekenen dat de betreffende RvB die risico’s niet ziet en/of dat de RvT er niet naar gevraagd heeft. Het betekent ook dat de accountant die risico’s niet gerapporteerd heeft. Of nog erger: die risico’s waren er wel, maar de RvB wilde ze niet gerapporteerd hebben.

Dat leidt tot de vraag of er in de top van de organisatie wel voldoende nagedacht en gesproken wordt over de grote risico’s, die de organisatie loopt. Ik denk het niet. Bij evaluaties van raden van toezicht, die ik leid, schrikt de RvT vaak van de vraag ‘heeft u de risico’s, die deze organisatie loopt goed in beeld?’. Men veronderstelt dan dat de RvB dat wel weet en neemt zich voor de RvB daarop te gaan doorvragen.

Het zou volgens mij helpen als er een expliciete risicoparagraaf in het Jaardocument kwam. Dat dwingt om er ieder jaar over na te denken. (Voorwaarde is wel dat er dan andere onzin uit het jaardocument gaat, want het is door zijn omvang en dubbelingen nu al niet te lezen.)

Voordat het zo ver is geef ik graag raden van toezicht en raden van bestuur de vraag mee om expliciet te benoemen wat de drie grootste risico’s van de organisatie zijn. Doet u aan het eind van de volgende RvT vergadering eens een experiment: Vraag ieder lid van de RvT en van de RvB om -wat mij betreft onder het genot van een glas wijn- eens om de grootste drie risico’s op te schrijven. Vergelijk dat met elkaar en u zult versteld staan over de verschillen. Dat geeft te denken en is aanleiding tot een goed gesprek. En dan weet u nog niet eens welke risico’s u als top van de organisatie helemaal niet kent. Dat ontdekt u pas als er een paar locaties onder verscherpt toezicht komen te staan.

Dus waarde bestuurders en waarde toezichthouders: kent u de echte risico’s in uw organisatie?