RisicoVolle Eenheden

Datum: 15-04-2012

RisicoVolle Eenheden

Resultaat Verantwoordelijke Eenheden ofwel RVE’s zijn erg in de mode. De meeste ziekenhuizen hebben na een functionele - en een clusterstructuur nu een groot aantal RVE’s van een of meer medische disciplines. Ook in de Care wordt steeds meer gesproken over resultaatverantwoordelijkheid van bedrijfsonderdelen. RVE’s worden als nieuw gepresenteerd, maar feitelijk is er niets nieuws onder de zon. In 1989 schreef ik al een C3 Cahier over ‘Unit-management’, waarin de principes van eigen resultaatverantwoordelijkheid van organisatieonderdelen zijn benoemd. Ik heb het cahier er nog eens op nagelezen, die principes staan nog steeds helemaal overeind. Dat geldt ook voor de nadelen, die ik toen schetste:

• Verlies van samenhang
• Onderlinge concurrentie
• Duurder management
• Gevaar voor kortetermijndenken.

Nu wil ik er tenminste één nadeel aan toevoegen. Dat nadeel wordt me steeds duidelijker in onze gedachtenontwikkeling over Kwaliteit en Veiligheid. Ik kaart het aan in onze workshops, waar bestuurders en toezichthouders ervan schrikken. Daar hadden ze niet aan gedacht, maar nu je het zegt is het wel een groot risico. Dat risico is dat dingen die niet goed lopen, weggehouden worden voor de raad van bestuur.

Kern van het werken met RVE’s is dat de raad van bestuur de leiding van een RVE geld en middelen geeft en daartegenover prestaties/resultaten verwacht. Die resultaten moeten dan bereikt worden binnen de beschikbare middelen. Daarover wordt een prestatiecontract tussen RvB en RVE-management gesloten, vaak aangeduid als SLA (service level agreement). Bereikt het RVE-management de resultaten binnen het budget, dan wordt het daarvoor geprezen of beloond. Lukt dat niet, dan volgt misprijzen en/of bestraffing van het RVE-management.

Je hebt er dus als RVE-manager belang bij om aan je baas te laten zien dat het goed gaat. Je tussenrapportages aan de RvB zijn positief en wat nog niet bereikt is, zal zeker in de komende tijd voor elkaar gebracht worden. Je hebt er geen enkel belang bij om te melden wat niet goed gaat of waar je je zorgen over maakt. Dat probeer je zelf op te lossen zonder de RvB te informeren. Je informeert je baas pas als het probleem is opgelost, tot die tijd houd je het van hem weg. Als je het wel meldt, dan ben je immers een zwakkeling, die zijn SLA niet nakomt en problemen niet kan oplossen.

Het grote risico van deze bedrijfscultuur is dat de raad van bestuur eigenlijk geen flauw benul meer heeft hoe goed of slecht het gaat in de organisatie. Successen worden immers uitvergroot en problemen weggehouden. De kans is dan groot dat de raad van bestuur aan de raad van toezicht veel rooskleuriger verhalen vertelt (en zelf gelooft) dan de werkelijkheid is.  U hoeft maar anderhalf jaar nieuws over missers in de zorg door te nemen om voldoende voorbeelden te vinden. Shell is er ook een mooi voorbeeld van. De hoeveelheid mogelijke toekomstige olie en gas was aan het begin van deze eeuw zo’n belangrijk resultaat van de eenheid ‘Exploratie & Productie’, dat het hoofd van deze RVE Philip Watts deze stelselmatig te hoog rapporteerde. Toen dat uitkwam, daalde de beurskoers van Shell en kreeg Shell een enorme boete. Watts en zijn opvolger Walter van der Vijver werden ontslagen, maar het leed was al geschied.

Daarmee kom ik bij de kop van deze blog. Resultaat Verantwoordelijke Eenheden zijn ook RisicoVolle Eenheden. De kans is groot dat problemen en risico’s worden weggehouden bij de raad van bestuur. Zeker als aan het resultaat voor de RVE-manager een beloning is verbonden. Volgens mij is dit een onderschat risico van een RVE-structuur zeker als je die combineert met een bijna Angelsaksische cultuur van het prijzen van de winnaars. Helaas is ook in de zorg die cultuur in een aantal organisaties ontstaan.

Mijn advies aan bestuurders van RVE-organisaties is: Vraagt u zich af of de cultuur en het systeem van ‘afrekenen’ in uw organisatie prikkels in zich heeft om slecht lopende zaken niet aan u te melden. Als dat zo is, is de kans groot dat u op een gegeven moment de pers te woord moet staan over een ‘misstand’ waar u geen flauw benul van had. Dan zult u met uw RVE-managers samen snel iets moeten doen om risico’s wel gemeld te krijgen.

Mijn advies aan raden van toezicht is: Vraag uw bestuurder eens of hij er zeker van is dat risico’s tijdig aan hem gemeld worden. Allerlei top down control-mechanismen en toezichtkamers, zoals van de IGZ, hebben geen enkele zin als de bestuurder niet meer kan weten welke Risico’s er in zijn Eenheden gelopen worden.