Schrikken van je eigen beleid

Datum: 30-04-2008

Schrikken van je eigen beleid

Koninginnedag is een mooie dag om eens te kijken wat hare majesteits regering er de laatste tijd van bakt. Dat kan in twee zinnen worden samengevat: schrikken van je eigen beleid en in grote haast de tegengestelde weg ingaan. Ik noem een paar voorbeelden.

In 2004 moest de aandeelhouder meer zeggenschap krijgen over de onderneming. Dat was in de USA zo, dus moest het hier ook. Met gezwinde spoed werd de wet aangepast. Anders zou er immers niemand meer beleggen in Nederland en zouden alle grote bedrijven uit Nederland weggaan. Bovendien zouden die aandeelhouders de hoge salarissen aan de top –waar de politiek zich zo aan ergert- wel terugdringen. Vier jaar later is er de roep om de macht van aandeelhouders fors terug te dringen. Het zijn ‘sprinkhanen’ die onze mooie Nederlandse bedrijven zoals Stork en ABN Amro opknippen en in buitenlandse handen brengen. Ze dwingen het afbreken van beschermingsconstructies af. Ze zijn niet geïnteresseerd in het belang van de werkgelegenheid. En al helemaal niet in het beteugelen van topsalarissen, zolang hun eigen rendement hoog genoeg is. Dat lijkt me allemaal redelijk voorspelbaar. Maar nee, nu dit de realiteit is roept de politiek om het beperken van de rechten van de aandeelhouders.

Er moest ruim meer geld komen voor kinderopvang, want dan gingen Nederlandse vrouwen meer werken. Er werd een ruime, maar ingewikkelde regeling opgezet met veel bureaucratie voor ouders en kinderopvangbedrijven. Nu is de regeling een groot succes, want veel ouders maken er gebruik van. En de vraag naar kinderopvang is groter dan het aanbod. Maar het kost de regering te veel, dus wordt de regeling na anderhalf jaar teruggedraaid. Iedere winkelier weet, dat als je een aantrekkelijk aanbod doet, dat de vraag dan toeneemt en dat je daar maar beter rekening mee kunt houden. In Den Haag rekenen ze kennelijk anders en schrikken ze zich een ongeluk als de vraag toeneemt bij een beter aanbod. Is er niemand, die daar een prognose van heeft gemaakt.
Voor het persoonsgebonden budget geldt iets soortgelijks.

Bij de WMO moest tenminste 200 miljoen bespaard worden op huishoudelijke hulp. Uiteindelijk is het 237 miljoen geworden. De aanbesteding door de gemeente is dus met de blik van de (vorige) minister een geweldig succes. Maar o help, voor minder geld blijk je ook mindere kwaliteit te krijgen volgens Bussemaker, dus gaat ze, dwars door het uitgezette beleid, kwaliteitseisen aan de dienstverleners stellen. (Waarbij ze de onbewezen aanname doet dat alpha-hulpen slechtere kwaliteit leveren dan huishoudelijke verzorgers in loondienst, een aanname die volgens mij onjuist is.) Iedereen weet, dat als je bij aanbesteding gaat voor de laagste prijs, dat dan de kwaliteit van de dienstverlening daaronder kan leiden. Bij VWS hadden ze dat kennelijk niet ingecalculeerd.

De Raad van State klaagt er ieder jaar over dat politici te weinig oog hebben voor de uitvoerbaarheid van wettelijke regelingen. Kennelijk is dat oog er evenmin voor de effecten van het beleid. In alle gevallen had een strategische analyse en het doorrekenen van enige scenario’s van te voren het inzicht kunnen geven, dat de genoemde effecten op kunnen treden. Als je dat al niet met je boerenverstand kunt zien.
Naar die effecten wordt kennelijk te weinig gekeken. Maar als ze optreden is het paniek in de tent en moeten er op korte termijn maatregelen genomen worden om de kosten in de hand te houden. Om het eigen falen te maskeren is die ingreep nodig vanwege ‘misbruik’, ‘fraude’, ‘mismanagement’ (van anderen zoals thuiszorgdirecteuren), ‘de calculerende burger’ etc. En dus moet er ingrepen worden en blijft er van het fraaie beleid niks over. En weet de burger niet waar hij aan toe is. Het is dan toch niet raar, dat die burger het vertrouwen in de overheid en de politiek verliest. Zeker als hij zijn belastingbiljet opnieuw moet inleveren en verkeerde aanslagen of toeslagen krijgt.