Casa: Falen van de zorgbureaucratie?

Datum: 11-12-2017

Casa: Falen van de zorgbureaucratie?

Casa, een kliniek voor abortussen, is failliet. De Volkskrant van 9 december 2017 reconstrueert het verloop en kijkt wie er schuld aan het faillissement heeft. Casa blijkt onder de vorige bestuurder tussen 2012 en 2016 zeker 8,8 miljoen te veel en onjuist gedeclareerd te hebben. De kliniek is sinds 2006 open, dus het vermoeden bestaat dat de schade groter is als de zes jaren daarvoor worden meegeteld. Casa is failliet gegaan, omdat een nieuwe integere bestuurder de fraude aan het licht bracht en vervolgens de zorgverzekeraars dat geld terugvorderden. 

Uit het artikel blijkt dat Casa de helft van de abortussen in Nederland verzorgde. Door het wegvallen van de helft van deze medische voorziening in Nederland kunnen vrouwen, die een abortus willen, de komende tijd niet geholpen worden.

Abortus is onder condities wettelijk toegestaan en het is een verzekerd recht op gezondheidszorg (in het ziekenhuis via de ZVW en in een kliniek als Casa via de AWBZ). Door het wegvallen van één partij is dus een verzekerde gezondheidszorgvoorziening waar burgers wettelijk recht op hebben niet voldoende en op tijd beschikbaar. 

Mijns inziens is dat een ernstig falen van de overheid en haar zorgbureaucratie. De publieke belangen van de gezondheidszorg zijn immers betaalbaarheid, beschikbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit. De overheid dient die publieke belangen te borgen. Daar zijn al boekenkasten vol over geschreven. Maar hier worden de publieke belangen niet geborgd.

De beschikbaarheid en de toegankelijkheid van abortus is door het faillissement van Casa voorlopig niet geborgd. Hoe kan het in Nederland gebeuren dat één partij de helft van een maatschappelijke medische voorziening in handen heeft en er een probleem ontstaat als die partij wegvalt?

We hebben twee instanties, die de beschikbaarheid van de zorg moeten bewaken, de ACM en de NZa. Die maken zich druk over ziekenhuisfusies (want dat staat goed in de media), maar hebben zich kennelijk niet voldoende druk gemaakt over de vraag of één partij zo’n groot deel van de markt mag hebben, dat het wegvallen van die partij tot een lacune in het zorgaanbod kan leiden, die op korte termijn niet kan worden opgelost. Dat roept de vraag op of er meer gezondheidszorgvoorzieningen zijn, die zo kwetsbaar afhankelijk van één partij zijn. 

Maar er zijn meer vragen. Ook die betaalbaarheid stond in deze situatie onder druk. De overheid moet en wil de rechtmatigheid en doelmatigheid van collectieve middelen bewaken. Dat doet ze deels zelf en laat ze deels aan anderen over. In dit geval aan de NZa en de zorgverzekeraars. Die hebben niet gezien en/of niet ingegrepen, terwijl bij de helft van alle abortussen in Nederland 6 of 10 jaar lang niet rechtmatig en niet doelmatig (betalen voor meer dan je krijgt) betaald werd. Hoe kan het dat zo’n grote partij als Casa, die de helft van de markt in handen heeft dit publieke belang zo veel jaar kan schaden? 

De gehele gezondheidszorg is opgezadeld met een enorme bureaucratie. Die heeft onder andere tot doel om de publieke belangen te borgen, omdat een groot deel van het geld in de zorg uit premies komt en tot de collectieve middelen gerekend wordt. De bureaucratie dient ook om kwaliteit te bewaken en om te zorgen dat burgers voldoende keuzevrijheid hebben. In de casus Casa heeft die hele zorgbureaucratie dus geen enkel nut gehad en zijn drie van de vier publieke belangen (over gebrek aan kwaliteit heb ik niets gelezen) geschaad.

Dat roept de vraag op of dit een incident is, de uitzondering die de regel bevestigt. Of dat de hele zorgbureaucratie dus zinloos is als het er echt op aan komt. 

Als ik Kamerlid was (wat ik gelukkig niet ben), zou ik naar aanleiding van de casus Casa een paar kritische vragen stellen:

• Was het de Ministers bekend dat één partij de helft van de markt van een medische voorziening in handen had? Was het de Ministers bekend dat er een maatschappelijk probleem zou ontstaan als die partij met een marktaandeel van 50% zou omvallen?
• Zijn de Ministers met mij van mening dat de publieke belangen van de gezondheidszorg door het omvallen van Casa ernstig geschaad zijn? Hadden de Ministers dat kunnen voorkomen?
• Welke maatregelen hebben de Ministers genomen om deze maatschappelijke schade te voorkomen of te beperken? In een vergelijkbare situatie, toen de ziekenhuiszorg in de Flevopolder door het faillissement van de IJsselmeerziekenhuizen korte tijd onvoldoende dreigde te worden, heeft uw ambtsvoorganger Klink de betreffende organisatie tot ‘systeemziekenhuis’ verklaard en is financieel bijgesprongen. Heeft u overwogen om in dit geval vergelijkbare maatregelen te nemen? Zo ja, waarom heeft u daarvan afgezien?
• Welke maatregelen gaan de Ministers nemen om te zorgen dat er op zeer korte termijn voldoende mogelijkheden voor vrouwen zijn om tijdig hun recht op de verzekerde medische voorziening abortus te verkrijgen?
• Kunnen de Ministers uitleggen waarom er zo veel controlerende en regelende instanties in de zorg zijn en zo’n omvangrijke registratie en regeldruk, als blijkt dat die in een bepaalde situatie niet voorkomt dat de publieke belangen ernstig geschaad worden en burgers verstoken blijven van verzekerde zorg?
• Is het de Ministers bekend of er andere vormen van medische zorg of gezondheidszorg in brede zin zo afhankelijk zijn van éen partij, dat wegvallen van die partij tot een lacune in de beschikbaarheid van verzekerde gezondheidszorg kan leiden. Kunnen de Ministers dat onderzoeken en daarover op korte termijn aan de Kamer rapporteren?
• Indien blijkt dat er dergelijke afhankelijkheden en kwetsbaarheden zijn, welke maatregelen gaan de Ministers dan nemen om de huidige problemen op te lossen en om te zorgen dat dergelijke risico’s in de toekomst voorkomen worden?