10-02-2025 / Blog / door Elsbeth Reitsma

Drie redenen waarom de urgentie voor re-professionalisering in de zorg toeneemt

Ontwikkelingen in zorg en welzijn hebben zijn weerslag op zorgprofessionals. Denk bijvoorbeeld aan de verschuiving van formele naar informele zorg in de langdurige zorg. De toename van het gebruik van zorgtechnologie: de digitale zorg. De verschuiving van chronische zorg naar buiten de muren van het ziekenhuis. Het opbouwen van zorgzame buurten of van ‘ecosystemen’ voor mentale gezondheid in de samenleving.

Al deze ontwikkelingen kennen hun legitimering in maatschappelijke ontwikkelingen en in veranderingen in wet- en regelgeving. Ze zijn nodig om het bestel niet vast te laten lopen. Desalniettemin: als je op je in laat werken wat dat voor het werk van alledag betekent, wat betekent dat dan voor het zijn van professional, voor professionaliteit?

 

Onsjes anders

Een professional zal met behulp van specialistische kennis en ervaring, een patiënt, cliënt of burger op een competente en integere manier steeds beter van dienst willen zijn. Daarom was specialisatie jarenlang het adagium: meer, dieper en specifieker kennis en vaardigheden in het eigen vakgebied opdoen. Dat werkt niet meer in de hiervoor genoemde voorbeelden over de ontwikkelingen in deze tijd. Het komt daarbij niet aan op onsjes meer (professionaliseren) of minder (de-professionaliseren) maar op onsjes ‘anders’ (re-professionaliseren).

Re-professionalisering is het begrip dat duidt op het herwaarderen van de eigen rol van de professional in het licht van de huidige maatschappelijke ontwikkelingen en op dat vlak het versterken van de professionele identiteit. Met andere woorden: doorleven en kunnen uitspreken ‘waar je van bent’ (en waarvan niet) in dit tijdgewricht.

 

Serieus werk van maken

Het proces van re-professionalisering is gaande en de urgentie neemt toe om er serieus werk van te maken. Waarom? Ik som drie redenen op en er zullen er vast meer zijn.

 

Reden 1: herijking van waardeoriëntatie vergt investering

Professionals streven waarden na met het oog op het belang van hun cliënt en in bredere zin ook het belang van de samenleving. Bijvoorbeeld de omslag van het reeds een aantal jaar bepleite ‘van zorgen voor naar het zorgen dat’ is meer dan een slogan. Wat betekent dat voor de waardeoriëntatie van de professional en voor de professionele identiteit? Het vereist een investering om de waardeoriëntatie in gesprek te brengen. In menige strategie wordt een appèl gedaan op de herijking van de waardeoriëntatie en wil je die realiseren, dan is het zaak om hieraan tijdig te beginnen. Ook omdat het samenhangt met de volgende reden.

 

Reden 2: herdefiniëring van de kern van het vak nodig

Bij professionals kan het gevoel ontstaan dat ze er niet meer toe doen en dat ze hun vak en hun werk kwijtraken. Maar is dat ook zo? Mocht het antwoord bevestigend zijn, dan is het zaak om daarover helderheid te geven. Maar in de meeste situaties gaat het om verschuivingen die ook een ander narratief vergen. Bijvoorbeeld over de samenwerking over discipline- en organisatiegrenzen heen of over situaties waarin de gouden standaard ontbreekt en het niet-weten op voorhand veelvuldiger voorkomt. Zowel organisaties in zorg- en welzijn als beroeps-, branche- en opleidingsorganisaties kunnen hun support aan dit proces verlenen.

 

Reden 3: voorkoming van een stafgestuurde organisatie
Het proces van re-professionalisering gaat niet alleen de professionals in zorg en welzijn aan. De ondersteuning, het management en bestuur hebben vanuit hun vakmanschap een rol in het mogelijk maken ervan. Hoewel het misschien in aanvang aanlokkelijk is, helpt het niet om vanuit de ondersteuning de inhoud van de re-professionalisering voor de professionals in te vullen. De kans op een opgelegde en niet-doorleefde aangepaste professionele standaard voor houding en gedrag is dan groot. Professionals hebben immers door opleiding en ervaring de rol en positie die ze op dit moment hebben. Juist het eigen leerproces is nodig om in de context van de ontwikkelingen in deze tijd invulling te geven aan professionaliteit.

 

Urgentie

Organisaties in zorg en welzijn vertalen de opgaven van het bestel in hun eigen strategische opgaven. Hoe je het wendt of keert, die opgaven hebben consequenties voor de vele beroepsbeoefenaren die hun (werk)identiteit aan hun professionaliteit ontlenen. Benodigde aanpassingen daarin kunnen zijzelf aanbrengen, mits ze daarvoor de ruimte krijgen en nemen. Daarmee kan je niet vroeg genoeg beginnen. Het realiseren van strategische opgaven en het re-professionaliseringsproces gaan dan hand in hand.