De prijs van bureaucratie 2

Datum: 22-11-2017

De prijs van bureaucratie 2

Op 8 november jl. schreef ik een blog over het beprijzen van iedere bureaucratische regel. Aanleiding waren twee columns van Frank Kalshoven in de Volkskrant.

Frank reageerde op mijn blog, dat beprijzing inderdaad een alternatieve denkrichting is. Hij vindt dat complex in semipublieke sectoren, omdat die het zullen verhalen op de overheid. Als bijvoorbeeld de Onderwijsinspectie aan scholen moet betalen voor de regels, die zij oplegt, dan vraagt de Onderwijsinspectie extra budget van OCW en zal dat ook krijgen. Dan doet prijs geen pijn en werkt dus niet. Aldus Frank Kalshoven, die concludeert dat beprijzing daardoor geen vruchtbare oplossing is. 

Ik ben het deels met Frank eens. Ik heb hem dat geantwoord en daarbij de volgende redenering gevolgd.

• Het effect, dat de Onderwijsinspectie de rekening doorschuift, zal zeker optreden. Ik had dat ook wel bedacht, toen ik mijn eerste blog schreef, maar dan blijven er nog voldoende voordelen over:
• De onderwijsinspectie moet nadenken over wat de prijs van hun maatregel is en dat expliciet maken.
• OCW staat voor de vraag of ze een groter deel van het geld voor onderwijs gaat gebruiken voor bureaucratie.
• Als het antwoord daarop ja is, wordt in de begroting van OCW duidelijk dat er meer geld naar bureaucratie gaat en minder naar het directe onderwijs. Nu is dat verscholen en krijgen bestuurders de schuld dat het geld niet voor leraren worden gebruikt.
• Heel misschien wordt de Kamer dan wakker en gaat aan de minister vragen stellen over de hoge kosten van bureaucratie. 

We hebben van dat laatste een recent voorbeeld.

Het Zorginstituut heeft een heel gedetailleerd Kwaliteitskader voor de Verpleeghuiszorg opgesteld. De kosten daarvan bedragen macro 2,1 miljard. Het Zorginstituut heeft zich op geen enkele manier druk gemaakt om de kosten want ’dat was hun taak niet’, zoals een van de medewerkers zei. Een besluit van het Zorginstituut heeft de kracht van een AMvB en iedereen zit er dus aan vast. De politiek schrok zich rot dat 2 miljard buiten hen om uitgegeven kunnen worden. Ze willen nu de wet rond het Zorginstituut veranderen. Maar de 2 miljard staat noodgedwongen wel in het regeerakkoord. Zo bezien heeft beprijzing dus wel zin, maar is de besluitvorming slecht. 

Tot 2006 had VWS in zijn begroting een aparte post ‘bestuurskosten’. Dat waren niet de salarissen van de bestuurders, maar de macrokosten die gemaakt werden om het systeem te controleren. Dat is een beetje vergelijkbaar met het voorbeeld van OCW hiervoor. Die bestuurskosten waren toen 12%. Ze zullen nu wel meer dan 15% zijn.

Met de invoering van de ZVW heeft VWS zijn begroting anders ingericht, waardoor deze kosten niet meer apart zichtbaar zijn. Of dat bewuste intransparantie is weet ik niet. Het lijkt mij onthullend als ook hier de prijs van de bureaucratie zichtbaar is. 

Misschien gaat mijn voorstel voor het opdraaien van de kosten, die je als bureaucraat veroorzaakt, te ver. Maar verplicht tevoren zichtbaar maken van die kosten en er toestemming voor vragen, lijkt me al een hele verbetering. 

Misschien moeten we de voorstellen van Frank Kalshoven en van mij combineren. Voor de bestaande regelgeving wordt het coördinatie proces ingezet, zoals Frank Kalshoven in zijn column van 4 november 2017 beschrijft. Dat saneert al enorm.

Voor iedere nieuwe regel wordt wettelijk verplicht gesteld dat er vooraf een calculatie komt wat de regel individueel en macro kost en wie dat moet betalen. Voor de regel wordt ingevoerd moet de ACM toestemming geven.

Gezien de recente noodkreten over de regels in de zorg (volgens de Denktank Ontregel de Zorg is een arts 40% van haar tijd aan administratie kwijt) is zichtbaar maken van de kosten van regels in ieder geval hard nodig.