Stereotiep beeld van de organisatieadviseur ook een kracht

Datum: 31-01-2019

Stereotiep beeld van de organisatieadviseur ook een kracht

 

Waarom heb je organisatieadviseurs en wat heb je eraan? Welke beelden zijn er over adviseurs? En zijn die beelden in de tijd veranderd? Sinds 1996 beoefen ik het vak van organisatieadviseur. Ik hoor en lees stereotiepe beelden over adviseurs die in de tijd nauwelijks zijn veranderd. Hetzelfde liedje in ietwat andere bewoording. Dat vind ik jammer omdat ik het organisatieadvieswerk met veel plezier uitoefen en het vak een warm hart toedraag.

Het stereotiep
Wat is dat beeld? Een treffende verwoording komt van Bernie Ramsbottom in de Financial Times in 1981 (geciteerd door Canback in 1998):

Of all the businesses, by far,
Consultancy’s the most bizarre.
For to the penetrating eye,
There’s no apparent reason why,
With no more assets than a pen,
This group of personable men
Can sell to clients more than twice
The same ridiculous advice,
Or find, in such a rich profusion,
Problems to fit their own solution.

Hoe is het nu
Dat was het beeld dus een kleine veertig jaar geleden over de externe adviseur. Waar zitten de verschillen met de huidige tijd? De pen is nog steeds in gebruik maar de laptop, iPad en smartphone horen eveneens tot het gereedschap van de adviseur. In vergelijking met 1981 zijn er op dit moment veel meer (personable) women die het vak uitoefenen. Er zijn -hoewel conjunctuurgevoelig- meer interne adviseurs en door de flexibilisering van de arbeid zijn er veel meer zzp-ers die zich (ook) als externe adviseur op de markt zetten. Statline vermeldt per januari 2019 ruim 118.000 adviesbureaus; waarvan bij ruim 109.000 één persoon werkzaam is. Ter vergelijking: dat waren er in 2009 respectievelijk 51.600 en 45.190.

Het venijn zit in de staart van het gedichtje: een advies dat meerdere keren wordt verkocht (hoewel het een belachelijk advies schijnt te zijn). En een ander venijn: adviseurs hebben last van het ‘hamer zoekt spijker-syndroom’. Ze zoeken problemen bij hun oplossing en dat herken ik als ‘van alle tijden’. Vanuit een professioneel perspectief ben ik daar ‘snel klaar’ mee. Voor de adviseur geldt: ken je eigen profiel; geef duidelijk bij je opdrachtgever aan wat je kunt en niet kunt, want ‘one size fits all’ bestaat niet in het advieswerk. Voor de opdrachtgever is van belang: verdiep je in de aard van het vraagstuk waarvoor je een adviseur wilt inzetten en bevraag de adviseur op zijn/haar profiel en ervaring.

Leren en elders toepassen
Interessanter vind ik het beeld over ‘een advies dat meerdere keren wordt verkocht’. Als ik dat hertaal, dan heb je geleerd in een opdracht en gaat dat vervolgens ook elders toepassen. Ik vraag me af of het erg is dat we in opdrachten dus bij en met onze klanten, leren, oefenen en kopiëren? Ik kan me een (gewaardeerde) opdrachtgever herinneren die me vertelde dat hij een hekel heeft aan adviseurs die in zijn organisatie ‘het wiel gaan uitvinden’ voor hun advisering. Ze werken als het ware vanuit een ‘leeg vat’. Maar wat als de vat deels gevuld is en het voor een vraagstuk belangrijk is om juist dat deel voor de organisatie in te zetten? Dan oefent en leert de adviseur verder en vult ‘het vat’ zich verder. En dat geldt evenzo voor de organisatie: daar wordt ook toegevoegd en vervolgens geoefend en geleerd.

Dit inzicht over het belang van oefenen en leren wordt gestaafd vanuit een biologisch en neurowetenschappelijk perspectief. Afgelopen week tijdens de jaarlijkse Ernst Hijmanslezing, gaf Willem Verbeke een inspirerend betoog over veerkracht. Het ging over eigen veerkracht als adviseur en ook over de veerkracht van de mensen met wie we in organisaties werken. In kort bestek zegt Verbeke dat het belangrijk is om een doel te stellen. Vervolgens komt het aan op leren: oefenen, kopiëren en verbeteren. Dan kom je tot resultaat. Waarom is deze trits ‘doel – oefenen – kopiëren – verbeteren’ van belang? Omdat blijkt dat de hersenen zich aanpassen. De plasticiteit van onze hersenen stelt ons in staat om het doel steeds makkelijker te halen.

Als voorbeeld geeft Verbeke: als je het moeilijk vindt om een blog te schrijven, dan is het een kwestie van oefenen, want onze hersenen helpen met hun neuroplasticiteit dat het ons steeds makkelijker afgaat. Dit voorbeeld kan je ook doortrekken naar ons werk bij onze klanten: het helpen oefenen met lastige of nieuwe kwesties is een toegevoegde waarde.

Overleven is aanpassen
Het stereotiep dat adviseurs in hun kunstjes blijven hangen en alleen maar uit zijn op geld, vond ik ook terug in een column in NRC over ‘de klassieke consultant’. Toen ik het las, leek het net of ik in 1981 was aanbeland; met enige eigentijdse aanvullingen over ontwikkelingen in onze samenleving. Jammer, want er zijn wel degelijk veranderingen in de wijze van externe advisering. Ik denk bijvoorbeeld aan handelingsgerichte diagnostiek, aan resultaatgerichtheid en commitment voor het beoogde resultaat, maar ook aan inhoudelijke bijdragen voor actuele vraagstukken op het gebied van cybercriminaliteit of de inpassing van nieuwe technologie in de werkprocessen. Voortgaande aanpassing is, met Willem Verbeke in het achterhoofd, dus wel degelijk mogelijk.

Naar mijn idee gebeurt dat aanpassen op twee manieren:
• Aansluiting blijven zoeken met wat er in de samenleving gebeurt, je vergewissen van wat nodig is om prangende vraagstukken aan te pakken en daarbij voor organisaties helpend zijn.
• Het eigen handelen als adviseur hierbij steeds aanpassen en dat vergt oefenen, kopiëren en verbeteren.

Mijn inschatting is dat het stereotiep over adviseurs ‘tijdsbestendig’ is; net zoals stereotypen over groepen en beroepen in onze samenleving waar moppen over worden getapt. Maar een deel van het stereotiep over adviseurs vind ik een kracht: ‘een type advies(traject) meerdere keren verkopen’ (zoals in 1981 verwoord). Want herhaling is oefenen, kopiëren en verbeteren. Zodat onze hersenen en die van onze klanten vanuit een biologisch perspectief gezien, in een optimale neuroplastische conditie worden gebracht en we steeds beter en sneller het beoogde doel bereiken. Daar worden onze opdrachtgevers alleen maar beter van.