Time to say goodbye

Datum: 08-10-2018

Time to say goodbye

Afgelopen vrijdag bespraken we bij C3 de rol van de raad van toezicht of raad van commissarissen als werkgever van de bestuurders. Of om het beter te zeggen: als vertegenwoordiger van de rechtspersoon, die de werkgever van de bestuurder is. Ik geef daarover Masterclasses o.a. bij de Universiteit van Maastricht.
Een van de elementen van dat werkgeverschap is het regelmatig stellen en beantwoorden van de vraag of deze bestuurder nog geschikt is voor de baan en nog past bij de organisatie. Dat is ook een van de moeilijkste vragen, want wat ga je doen als je als RvT/RvC vindt dat het antwoord negatief is? Hoe bespreek je dat met de machtige man of vrouw aan de top? Heel vaak gebeurt dat te laat, waardoor de bestuurder niet meer goed functioneert, maar niemand dat durft te zeggen. In mijn masterclass geef ik voorbeelden van signalen dat het niet zo goed meer gaat en wat je dan kunt doen.

Dit weekend kwamen er volop voorbeelden langs van bestuurders, die te lang zijn blijven zitten. Deze voorbeelden bevatten veel van de elementen dat het niet goed gaat en dat te laat is ingrepen:
1. De bestuurder wil onrealistische besluiten nemen, waar geen rationele afweging aan ten grondslag ligt, geen goede motivatie voor is en weinig draagvlak voor bestaat. Toch houdt die bestuurder koppig vast aan dat besluit. Hij vindt dat hij de enige is, die het goed ziet en hij gaat steeds emotionelere ‘argumenten’ gebruiken (‘ik voel het in al mijn vezels). Van zo’n bestuurder moet je als toezichthouders snel afscheid nemen. Die zit er al te lang en is in zijn eigen onfeilbaarheid gaan geloven. Dit hele verhaal gaat op voor Mark Rutte, maar de ‘RvC’ van dit land, de Tweede Kamer, heeft er geen belang bij om hem naar huis te sturen.
2. De bestuurder neemt een ingrijpend strategisch besluit, maar maakt een volledig verkeerde inschatting van de effecten en vooral van de reactie van verschillende stakeholders daarop. Paul Polman, de ceo van Unilever en Marijn Dekkers verkeren nu in die situatie. Ze wilden de bedrijfsstructuur van Unilever veranderen en het hoofdkantoor naar Nederland verplaatsen. Steeds meer Britse aandeelhouders keerden zich op rationele en emotionele gronden (Marmite moet Brits blijven) tegen dit besluit. Afgelopen vrijdag is het besluit ingetrokken. De Volkskrant van 6 oktober geeft een mooie analyse van de inschattingsfouten, die zijn gemaakt. De vraag is of beiden nog wel aan kunnen blijven. Volgens mij niet.
3. De bestuurder geeft zijn visie op en wijkt af van zijn strategie, alleen maar om sommige belanghebbenden ter wille te zijn. Hij verliest daardoor zijn geloofwaardigheid. Dat gold al eerder voor Polman, die zijn duurzame strategie opgaf en zijn principes overboord zette. Hij kocht aandelen in, hij verkocht de margarinepoot. Allemaal zaken die hij zelf niet wilde en altijd bestreden had. Had hij al eerder moeten aftreden?
4. De bestuurder komt in opspraak door privé problemen. Dat gebeurde bij Alexander Pechtold met zijn onhandige manoeuvres over zijn cadeau gekregen appartement en de beschuldigingen van een ex minnares. Pechtold is inmiddels afgetreden, maar niet om die reden.
5. De bestuurder is te ziek om nog te functioneren. Eveneens in de Volkskrant van 6 oktober staat een lang verhaal over de laatste maanden van Eberhard van der Laan. Daaruit blijkt goed de verlegenheid van zijn omgeving met zijn keuze om door te werken. Er zijn twijfels over, maar uit waardering en respect voor Van der Laan laten zowel de gemeenteraad, B&W als de commissaris van de Koning de keuze aan Van der Laan zelf. Tot het echt niet meer gaat en Kajsa Ollongron de slechte boodschap moet brengen.
Het artikel over de vorige burgemeester van Amsterdam is te meer zo interessant (en triest), omdat het de worsteling van de omgeving weergeeft met twijfels over een bestuurder, die zelf nog verder wil, terwijl zijn omgeving ziet dat het niet meer gaat. Dat is het grote probleem voor veel toezichthouders. Je twijfelt of je weet zeker dat de bestuurder niet meer geschikt is, maar hoe maak je dat bespreekbaar bij een machtig man (of vrouw), die veel gepresteerd heeft, die je als bestuurder respecteert en als mens nabij bent. Wat we ook allemaal formeel vinden over de rol van de toezichthouder, dit is een van de lastigste aspecten van het vak. Hoe ga je tijdig het gesprek met de bestuurder aan dat het tijd wordt voor zijn vertrek, voordat die bestuurder zelf door dat vertrek beschadigd wordt. Wanneer is het ‘time to say goodbye’, zoals Sarah Brightman en Andrea Bocelli zo fraai zingen?