Toezichthouders: ontsla een IK bestuurder onmiddellijk!
Datum: 31-05-2021
Toezichthouders: ontsla een IK bestuurder onmiddellijk!
Lodewijk XIV was 72 jaar koning van Frankrijk, waarvan hij 53 jaar werkelijk aan de macht was (tot zijn 23ste hadden regenten de macht). Van deze koning is de uitspraak “L’etat c’est moi”. Voor hem vielen de persoon en de staat dus samen. In zijn tijd (de 17de eeuw) was een dergelijke opstelling misschien begrijpelijk. In de 21ste eeuw zou je verwachten (of hopen) dat het anders was. Helaas is dat niet zo. Zowel presidenten (Trump, Bolsenaro) gedragen zich volgens het motto van de zonnekoning.
Ook bij private organisaties komen af en toe zonnekoningen voor. Een belangrijk signaal is als de voorzitter van de raad van bestuur of de CEO in IK termen over de organisatie gaat praten. Ben van Beurden van Shell maakt zich daaraan al jaren schuldig. Het FD haalt in het voorpagina artikel van zaterdag 29 mei 2021 over Shell een uitspraak van Van Beurden uit 2016 aan: ‘IK pomp alles op wat IK kan oppompen om de vraag te vervullen’. Op een ander moment heeft hij gezegd ‘IK zal er alles aan doen om te zorgen dat MIJN aandeelhouders dividend blijven krijgen’.
Zijn voorganger Jeroen van der Veer maakt zich als scheidend president-commissaris van Philips aan hetzelfde schuldig. In zijn afscheidsinterview op 30 april 2021 in het FD zegt hij ‘IK wilde persé niet overgenomen worden’, als hij het over een mogelijke vijandige overname van Philips heeft. Dat is dezelfde Van der Veer die dacht ‘IK ga de Tweede Kamer even uitleggen, dat de salarisverhoging van Hamers bij ING terecht is’. Ook wijlen Kees van der Lede was gewend in IK termen over de onderneming te praten, tot het mis ging bij Imtech. Toen was het ineens ‘ZIJ’.
Niet alleen in het bedrijfsleven komen deze IK figuren voor. Als je kijkt naar zaken, die bij semipublieke organisaties mis gaan, dan is er ook nogal eens een bestuursvoorzitter geweest die zichzelf en de organisatie als één geheel zag (Vestia, Rochedale, ROC Leiden) of waar persoonlijk belang en organisatiebelang door elkaar gingen lopen (Erbudak bij het Slotervaartziekenhuis). Als zich dat aandient, moet de bestuurder onmiddellijk vervangen worden om schade voor de organisatie en maatschappelijke schade te voorkomen. Het tegendeel is echter het geval. De IK-bestuurder wordt bewonderd, er wordt naar hem (meestal is het een man) opgekeken en hij wordt zelfs als voorbeeld gesteld. Tot het te laat is en de schade is aangericht. Dan krijgt die IK-bestuurder van alles de schuld en wordt voor de rechter gesleept.
In de Masterclass voor de Universiteit Maastricht ‘Paradox werkgever en toezichthouder’ voor toezichthouders stel ik daarom dat een bestuurder, die in termen van IK over de organisatie gaat praten onmiddellijk ontslagen moet worden voor hij schade aanricht. Daar schrikken de deelnemers van en het geeft soms discussie, maar als toezichthouders bij het IK- signaal tijdig zouden ingrijpen, zouden veel verwijten en vragen ‘Waar was de raad van toezicht? voorkomen kunnen worden. Misschien een suggestie voor de nieuwe president-commissaris van Shell?
Werkend in de zorg;
Vaak staat erop de kernwaarden het woord SAMEN. Dus als men gaat ikken is attentie op kernwaarden de eerste stap.
We leven in een individualistische, soms bijna narcotische maatschappij.
Verder schat ik in dat ikken kan voorkomen uit een vertroebelde distantie tot de baan. Als een bestuurder langer dan 20 jaar aan een bedrijf gekoppeld is dan kan het gevoel ontstaan dat hij het bedrijf is geworden …niet juist maar wel invoelbaar.
Ikken kan dus een signalering zijn dat de bestuurder eens naar zijn positie/ambitie moet kijken.